چکیده:
در دوران معاصر نوعی تحول گفتمانی در کیفرشناسی، با عنوان کیفرشناسی ریسکمدار، رخ داده است. این مقاله ویژگیها و راهبردهای این انگاره از کیفرشناسی را به بحث میگذارد. با تصویب قوانینی همچون قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری و متحول شدن کیفرها، این کیفرشناسی به شکلی غیرمستقیم وارد حقوق کیفری ایران نیز شده است. از همین رو شایسته است تا به شکل راهبردی مورد توجه قرار گیرد. کیفرشناسی ریسکمدار بر آن است تا با تاکید بر ریسک بزهکاران و نیز از طریق راهبردهای مدیریتی، به دغدغه تامین امنیت جامعه در مقابل خطر احتمالی بزهکاران بالقوه و نیز احتمال تکرار جرم پاسخ دهد. در حالی که کیفرشناسی سنتی، با تاکید بر جرم ارتکابی و نیز از طریق نگرشهای بالینی و اصلاحمدار نسبت به تعیین پاسخ کیفری اقدام مینماید، در کیفرشناسی ریسکمدار، به تدریج اصل قطعیت در تعیین جرایم و کیفر آنها، که در کیفرشناسی سنتی بسیار پررنگ بود، کماهـمیت میگردد. همچنین در این کیفرشناسی، به مدد ابزارهای ارزیابی ریسک، نسبت به مقابله کیفری مبتنی بر طرد، توانگیری و به طور کلی کنترل، مدیریت و کاهش ریسک اقدام میشود. البتـه، در ایـن کیـفرشـناسی، بر عقلانیـت در تعیین کـیفر، برنامهمحوری و نیز توجه به اصولی چون اصل احتیاط در جهت مقابله با ریسک نیز تاکید میشود.
In contemporary time، there has been a kind of discursive transformation in the penology، called Risk-Oriented penology. This paper discusses the features and strategies of this notion. With the approval of laws such as Iranian Penal Code (April 2013)، Iranian Code of Criminal Procedure (June 2015) and the evolution of Penalties، this trend of penology has، indirectly، seems to entered Iranian criminal law system. It is therefore desirable to be considered in a strategic manner. Risk penology focuses more on addressing the risk of potential offenders and the probability of recidivism through emphasizing the risk of offenders as well as managerial strategies. Indeed، while traditional penology emphasizes crime، as well as clinical and rehabilitative attitudes to determine a criminal response، in risk oriented penology the principle of certainty in the determination of crimes and punishments، loses its significance. Moreover، in this new approach of penology، assessment tools are widely used to exclude and incapacitate the risky offenders، and generally speaking، control، manage and reduce the risk. In Risk-oriented penology، however، enough emphasis is placed on the rationality in determining punishment، programming along with principles such as the principle of precaution in addressing risk.
خلاصه ماشینی:
"اهتمام به مقوله ارزیابی در کیفرشناسی ریسکمدار، سیاستگذار جنایی و یا کنشگران اجرایی ـ قضایی در مقام پیشبینی و یا اعمال نهادهای حقوق کیفری مانند تعلیق مجازات و آزادی مشروط از ابزارهای ارزیابی ریسک استفاده مینمایند؛ چندان که ارزیابی بنیاد این تصمیمات است.
بر همین اساس، برای شناخت راهبردهای مقابله با ریسک در کیفرشناسی ریسکمدار، بایستی در نظر داشت که اگرچه اصطلاح کنترل ریسک بسیار متداول و مورد استفاده است، کنترلگرایی تنها یکی از راهبردها و به تعبیر دیگر اهدافی است که در این کیفرشناسی اهمیت دارد.
از منظری دیگر، این پرسش قابل طرح است که آیا میتوان محرومیت بزهکاران از برخی نهادهای ارفاقی آن هم به دلیل داشتن سابقه محکومیت کیفری مؤثر را نوعی مدیریت موقت برخی بزهکاران دارای ریسک دانست؟ اینکه برخی از جرایم اساسا مشمول بسیاری نهادها نمیشوند نیز در قالب همین سئوال قابل طرح است، مانند اینکه تعویق صدور حکم فقط در جرایم درجه شش تا هشت صادر میشود، یا تعلیق فقط در جرایم تعزیری درجه سه تا هشت اعمال میشود؛ یا اینکه نظارت الکترونیکی فقط در جرایم تعزیری درجه پنج تا درجه هشت ممکن است.
به رغم این نهادهای قابل انطباق با نگرش مدیریت کیفری ریسک بزهکاران، به نظر میرسد که در حقوق کیفری ایران، مدیریتگرایی جایگاه بسیار کمرنگی دارد، زیرا بایستههای مدیریت ریسک، از ارزیابی بزهکاران گرفته تا بررسی میزان کاهش تکرار جرم از سوی آنان در نظام تقنینی و نیز قضایی وجود ندارد.
بنابراین در این هدف راهبردی کیفرشناسی ریسکمدار، با آنکه بزهکاران دارای ریسک هستند، میزان اعتماد نظام عدالت کیفری به آنان بیشتر است و کاهش ریسک از طریق تلاش برای بازپروری آنان صورت میگیرد."