چکیده:
بیابان زایی، کاهش اکولوژیکی و بیولوژیکی زمین می باشد که ممکن است به صورت طبیعی یا غیر طبیعی
اتفاق بیفتد. طبق تعریف عبارت است از کاهش استعداد اراضی در اثر یک یا ترکیبی از فرآیندها، از قبیل
فرسایش بادی، فرسایش آبی، تخریب پوشش گیاهی، تخریب منابع آّب، ماندابی شدن، شور شدن و قلیائی
شدن خاک و. . . که توسط عوامل محیطی یا انسانی شدت می یابد. از این رو، تحقیقات در جهت مقابله با
گسترش و پیشروی این پدیده امری مهم و ضروری است که باید مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. هدف
از این مطالعه ارزیابی پتانسیل بیابان زایی در منطقه مرادآباد سراوان با استفاده از مدل IMDPAاست . و
این روش، پس از بررسی وضعیت موجود منطقه چهار معیار اقلیم، پوشش گیاهی، فرسایش بادی و خاک
که از موثرترین عوامل در بیابانی شدن منطقه است مورد ارزیابی قرار گرفت و با توجه به شرایط محلی
برای هر معیار چندین شاخص در نظر گرفته شد. امتیازهای مربوط به شاخص های هر معیار با بهره گیری از
مدل فوق (IMDPA) تعیین گردید و با استفاده از این روش به دلیل یکسان بودن منطقه از نظر
زمین شناسی، رخساره های ژئومرفولوژی به عنوان واحد کاری برای ارزشدهی به معیارها و شاخصه ای
مورد نظر در نظر گرفته شد.
برای ارزیابی وضعیت بیابان زایی منطقه مورد مطالعه در هر یک از واحدهای کاری پس از امتیازدهی به
شاخصه ای مورد مطالعه با استفاده از نرم افزار ILWIS3/3 برای هر شاخص یک لایه اطلاعاتی ساخته
شد. با تلفیق لایه های اطلاعاتی شاخصه ای مربوط به هر معیار، لایه های اطلاعاتی معیارها بدست آمد. در نهایت از تلفیق لایه های اطلاعاتی چهار معیار مورد بررسی در منطقه بر اساس مدل مورد مطالعه (IMDPA) نقشه شدت بیابان زایی منطقه بدست آمد. نتایج توزیع فراوانی کلاس های شدت وضعیت
فعلی بیابان زایی منطقه نشان داد که 21/7 درصد از مساحت کل منطقه در کلاس متوسط و 30/7 درصد از
مساحت کل منطقه در کلاس شدید و 47/6 درصد منطقه جزء مناطق کوهستانی و مسکونی می باشد. معیار پوشش گیاهی با ارزش2/91 بیشترین تاثیر و معیار خاک با ارزش 2/3 کمترین تاثیر را در بیابان زائی
منطقه داشته است.
خلاصه ماشینی:
در این روش، پس از بررسی وضعیت موجود منطقه چهار معیار اقلیم، پوشش گیاهی، فرسایش بادی و خاک که از موثرترین عوامل در بیابانی شدن منطقه است مورد ارزیابی قرار گرفت و با توجه به شرایط محلی برای هر معیار چندین شاخص در نظر گرفته شد.
احمدی و همکاران(1385) با ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی با استفاده از مدل مدالوس اصلاح شده در منطقه فخر آباد –مهریز یزد و با در نظر گرفتن چهار معیار شاخص شدت فرسایش، درصد پوشش غیر زنده، درصد پوشش غیرزنده، درصد پوشش گیاهی و تعدادروزهای گرد و غبار به این نتیجه رسیدند که منطقه مورد مطالعه در سه کلاس شدت بیابان زایی کم، متوسط و شدید قرار دارد ذوالفقاری (1390) با استفاده از روش ایرانی <FootNote No="5" Text=" Iranian Model of Desertification Potential Assessment"/>IMDPA حساسیت اراضی دشت سیستان به بیابان زایی را مورد ارزیابی و بررسی قرار داد و پس از تعیین چهار معیار اقلیم، پوشش گیاهی، خاک و فرسایش بادی به عنوان مهم ترین معیارهای موثر در بیابان زایی منطقه با شاخص های متفاوت و استفاده از میانگین هندسی در تلفیق اطلاعات نشان داد که 09/51 درصد منطقه از نظر درجه بیابان زایی در کلاس متوسط و 09/45 درصد آن در کلاس شدید قرار دارد.
جدول 9: متوسط وزنی ارزش کمی معیارها به تصویر صفحه مراجعه شود - شدت بیابانزایی بر اساس ارزیابی انجام شده متوسط وزنی کمی شدت بیابانزایی (وضعیت فعلی بیابانزایی) برای کل منطقه بر اساس چهار معیار مورد بررسی 6/2 بدست آمد که با مقایسه این مقدار با طبقه بندی رایج در ایران (مدل IMDPA)، کلاس بیابانزایی منطقه شدید برآورد میگردد.