چکیده:
یکی از شیوههای پیشگیری از جرم، پیشگیری وضعی و اجتماعی است که با تغییر وضعیت فرد یا شرایط
محیطی مانند زمان و مکان، فردی که قصد پیشگیری دارد، درصدد است از ارتکاب جرم توسط فرد مصمم
به انجام جرم جلوگیری کند. در میان آموزههای اسلامی نکات دقیق و فراوانی در اینباره وجود دارد. قرآن
کریم برای پیشگیری از جرم و خشکاندن علل و ریشههای آن، مقررات جدید و نوعی را ارائه داده است
که شامل پیشگیری وضعی و کیفری میشود. بر این اساس، تنها با یکی از این شیوهها نمیتوان از وقوع
جرم و انحراف و ناهنجاریهای اجتماعی پیشگیری کرد، بلکه باید از هر دو روش در کنار هم، برای تحقق
این هدف بهره برد. از آنجا که قرآن کتاب هدایت و انسانسازی است، علاوه بر اینکه استفاده از سایر انواع
پیشگیری را امری بایسته و ضروری میداند، بر پیشگیری اصلاحی و بازسازی شخصیت مجرمان تاکید
خاصی دارد. نوشتار حاضر تلاش میکند عوامل پیشگیرانه اجتماعی و وضعی اعم از رشد مدار و جامعه
مدار ناظر به بزهکار و بزهدیده و محیط را بررسی نماید.
خلاصه ماشینی:
١. مفاهيم و تاريخچه اگرچه دو واژه «پيشگيري» و «جرم » کليدواژه موضوع اين تحقيق و محل بحث است ولي واژگان مترادف و يا نزديک بدين معنا نيز وجود دارد که از اين قرار ميباشند: جرم و مجازات و انواع آن ، پيشگيري و انواع آن ١-١مفهوم شناسي ابتدا تعاريفي از جرم و مجازات ارائه ميدهيم و سپس به انواع جرايم و مجازات ها مي پردازيم : ١-١-١ جرم و مجازات و انواع آن ١-١-١-١جرم در لغت و اصطلاح : جرم در لغت به معناي خلاف و گناه آمده است ٢و عبارت کتاب مجمع البحرين اين است : «جرم يجرم جرما من باب ضرب : أذنب و اکتسب الإثم »٣در اصل ، به معناي جدا کردن ميوه از درخت است و اين واژه براي اکتساب هر کار ناپسند استعاره گرفته شده است .
قرآن کريم در اين باره مي فرمايد: «و لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لفسدت الارض ؛ اگر خداوند بعضي از مردم را با بعضي ديگر باز نمي داشت فساد زمين را فرا مي گرفت » 3 در ذيل به دو نوع پيشگيري وضعي رشد مدار و جامعه مدار ميپردازيم : ١-٢ پيشگيري رشد مدار(نظارت و کنترل بزه کار): در مکتب حقوقي اسلام ، هر گونه تجسس و اعمال محدوديت در زندگي خصوصي اشخاص ، ممنوع است .
در قرآن کريم نيز از تعبيردفع استفاده شده و دفع فساد برخي از مردم با مشارکت بعضي ديگر در قالب دادخواهي و يا گزارش جرايم را موجب پيشگيري از فساد زمين شمرده است « ولولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لفسدت الارض »٧در تفسير اين آيه سه قول بيان شده که صاحب تفسير مجمع البيان قول ابن عباس و مجاهد و نظر خود را عبارت از اين مي داند که خداوند به وسيله نيروهاي اسلام سپاه کفر را نابود مي کنند تا نتوانند بلاد را به فساد و ويراني بکشانند.