چکیده:
آموزههای نجاتشناسانه در متون مقدس اسلام و هندو، بیانگر ویژگیها و احوال وارستگان است. توصیف احوال نفس مطمئنه در قرآن، دلالت بر امکان نجات پیش از مرگ دارد. مفهوم «اوپهنیشدی» زنده آزاد (جیون موکتی) نیز بر فرزانهای اطلاق میشود که نجات ـ رهایی از رنج هستی ـ را درحال زنده بودن تجربه میکند. منابع معتبر هر دو سنت، حکایت از برخورداری وارستگان از تجارب و احوال مشابه و نقش محوری معرفت در نیل به رهایی دارند. این مقاله، با هدف شناسایی موضوع معرفت نجاتیافتگان، به مقایسة ویژگیها و احوال «زنده آزاد» و «نفس مطمئنه» میپردازد. بنابراین، پژوهش، سرور و آگاهی زنده آزاد، سرور و آگاهی محض بوده، واقعیتی متمایز از نفس او محسوب نمیشود. اما معرفت و بهجت نفس مطمئنه، واقعیتی متمایز و چون دیگر تجارب و احوال او، محصول تجلی صفات جمالیه و جلالیه حق در آینه نفس است.
التعالیم العقائدیة الخاصة بالنجاة فی النصوص الإسلامیة والهندوسیة المقدسة، تدل علی خصائص وأحوال الناجین، ونستشف من وصف أحوال النفس المطمئنة فی القرآن الکریم إمکانیة نجاة الإنسان قبل الموت؛ کما أنه فی مفهوم «الأبانیشاد» الحی الحر (جیون موکتی) هو الآخر یطلق علی الحر الذی یجرب النجاة ـ الخلاص من آلام الوجود - وهو حی. المصادر المعتبرة لکلا المدرستین تؤکد علی امتلاک الناجین لتجارب وأحوال متشابهة وعلی الدور المحوری للمعرفة فی نیل الخلاص.
تم تدوین هذه المقالة بهدف استکشاف موضوع معرفة الناجین، حیث تضمنت دراسة مقارنة لخصائص وأحوال «الحی الحر» و «النفس المطمئنة»؛ ومن هذا المنطلق فإن سرور ووعی الحی الحر، هو سرور ووعی محض؛ وهما لا یعتبران حقیقتین مختلفتین عن ذاته، لکن المعرفة وبهجة النفس المطمئنة هما حقیقتان مختلفتان، وسائر تجارب الإنسان وأحواله تعد ثمرة لتجلی الصفات الجمالیة والجلالیة للحق فی مرآة النفس.
The soteriological teachings in the sacred texts of Islam and Hinduism represent the characteristics and conditions of the delivered. The features of the soul at peace (mutma'inah) referred to in the Qur'an indicate the possibility of attaining salvation before death. The concept of "the free living" (Jivanmukti) in Upanishads refers to a wise who experience salvation - i.e. emancipation from the suffering of the universe - in one's lifetime. The authentic source of either of the two traditions indicates that the delivered have similar experiences and conditions and a knowledge-based role in the attainment of salvation. Making a comparison between the characteristics and conditions of "the free living" and those of the "peaceful soul"، this paper seeks to expound the issue of the delivered. The findings of this research show that happiness and awareness of "the free living" are absolute and they are not regard as a reality which is distinct from his/her soul whereas the happiness and awareness of peaceful soul constitute a distinct reality and they، like his/her experiences and conditions، are an outcome of the manifestation of the Divine attributes of Glory and Beauty in man's soul.
خلاصه ماشینی:
"مسئله این است که معرفت در آموزههای نجاتشناسانه قرآن و ودانته (اوپهنیشدها)، چه جایگاهی را به خود اختصاص داده است؟ علاوه بر این، آگاهی و معرفت وارستگان نسبت به کدامین موضوع یا مقوله است؟ و اینکه آیا این آگاهی و متعلق آن، نزد نجاتیافتگان مورد بحث، از تشابه سنخی برخوردار است، یا حقیقت امر به گونهای دیگر است؟ در این پژوهش، که به روش استنادی انجام گرفته است، کتابها و متون مقدس اسلام و هندو منابع اصلی بودهاند.
در این پژوهش، از آن حیث که عرفای مسلمان پیوسته نفس را نکوهیده و منتها درجه سیر الی الله را فنا و بیخودی دانستهاند، چنین مفروض شده است که تعبیر قرآنی «نفس مطمئنه»، با مفهوم فنا در نظر صوفیان مغایرتی نداشته، معنای خاموشی امیال و هوسها از آن برداشت میشود.
پس برخلاف سنت ودانته، که آفرینش صور گوناگون عالم ذات برهمن را مستتر میسازد و مایة فریب و گمراهی روح از شناخت حقیقت مطلق است، از نگاه اسلام صور مختلف عالم در حکم آیات و نشانههای حق هستند و عارف با سیر آفاقی و انفسی، میتواند به معرفت خداوند دست یابد.
دیدگاه شنکره از منظر شیواپرستان و پیروان مکتب شنکره، زنده آزاد انسانی است که نسبت به خویشتن معرفت دارد و خود را همان برهمن بینهایت و ساری در همه چیز و همه جا میداند.
اما چون تمایزی میان خود و جسم قائل باشد و رها از قید تعلق آن، لذت و رنج، چه تأثیری میتواند بر روح داشته باشد؟ زنده آزاد، از آن جهت که عاری از خیال باطل نسبت به شخصیت یا وجود فردی است، امکان خوشی و اندوه برای او وجود ندارد."