چکیده:
به طور کلی نبود توسعه متوازن در بخش کشاورزی گریبانگیر بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران میباشد. از همین رو، بررسی زمینههای عدم توازن و نابرابری توسعه این بخش اجتناب ناپذیر است. با مطالعه نقاط ضعف و قوت تکتک استانها میتوان برنامهریزی متناسب را انجام داد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی میزان توسعه یافتگی کشاورزی استانهای کشور ایران بود. سؤال پژوهش این بود که سطح توسعه کشاورزی به تفکیک استانهای کشور ایران به چه میزان است؟ پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت کاربردی و از منظر روششناسی در زمره پژوهشهای توصیفی- تحلیل قرار میگیرد. شیوه جمعآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانهای و ابزارهای استاندارد شده در قالب فرمها و جداول رسمی نتایج سرشماری کشاورزی 1393 بود. جامعه آماری پژوهش نیز کل استانهای کشور ایران برابر با 31 استان بود. در ادامه 73 زیرشاخص در قالب 5 شاخص اصلی توسعه کشاورزی از نتایج سرشماری استخراج و پس از وزندهی شاخصها، با روش شبکه عصبی مصنوعی توسعه کشاورزی استانها مورد بررسی قرار گرفت. محاسبات پژوهش با استفاده از نرمافزارهای Excel وMATLABانجام شد.یافتههای سنجش سطح توسعه کشاورزی استانها نشان داد، استانهای اصفهان، تهران، مازندران به ترتیب رتبههای اول، دوم و سوم و استانهای خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و بوشهر رتبههای 29، 30 و 31 را به دست آوردند. گفتنی است که شاخص بهره برداری کشاورزی در دو خوشهی 2 و 3 و شاخص خدمات زیربنایی و سایر خدمات کشاورزی در خوشه 1 بیشترین اهمیت را به خود اختصاص دادند. با توجه به نتایج، نابرابری نسبی توسعه کشاورزی در بین استانهای مورد مطالعه وجود داشت.
خلاصه ماشینی:
"مولایی در سال ١٣٨٧ با انجام پژوهشی تحت عنوان بررسی و مقایسه درجه توسعه یافتگی بخش کشاروزی استان های ایران طی سال های ١٣٧٣ و ١٣٨٣ و بهره گیری از تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی نشان داد که سطح توسعه کشاورزی استان های کشور طی سال های مورد مطالعه تغییر چندانی نداشته است ، اما ضرایب شدت نابرابری به میزان ١٨/٧ درصد افزایش یافته است (٧١ :٢٠٠٨ ,Mowlaei).
نتایج پژوهش فطرس و بهشتیفر در سال ١٣٨٧ تحت عنوان مقایسه درجه توسعه یافتگی بخش کشاورزی استان های کشور در دو مقطع ١٣٧٢ و ١٣٨٢ با استفاده از تاکسونومی عددی نشان داد که سطح توسعه کشاورزی استان ها طی سال های مورد مطالعه به طور متوسط افزایش و دوگانگی کشاورزی بین آن ها کاهش یافته است (١٧ :٢٠٠٩ ,Fotros and Beheshtifar).
جدول ٥- مقادیر توسعه کشاورزی استان ها به تفکیک ٥ شاخص (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع : یافته های تحقیق ، ١٣٩٦؛ بهره بردار (Y١)،عملکرد (Y٢)، مکانیزاسیون (Y٣)، دامپروری (Y٤)، خدمات زیربنایی و سایر خدمات کشاورزی (Y٥) نتایج بررسیها نشان میدهد که درجه توسعه کشاورزی حاصل از محاسبات پژوهش (جدول ٦) در بین استان های ایران ، برای استان اصفهان با ٠/٤٨٨ بالاترین و استان بوشهر با ٠/١٦٠ پایین ترین است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ٣- خوشه بندی استان های کشور ایران با توجه به خروجی نگاشت خود سازمانده (ترسیم : نویسندگان ، ١٣٩٦) نتیجه گیری و ارائۀ پیشنهادها: در پژوهش های گذشته از روش های مختلفی مانند موریس ، تاکسونومی، برنامه ریزی فازی، تاپسیس ، ویکور و غیره برای تعیین میزان توسعه یافتگی در ایران استفاده شده است ."