چکیده:
فقیهان بزرگ شیعه از قدما و معاصران درباره حد مسافت باعث قصر نماز بر مسافر،
طی راه » بحث های علمی مفصل داشته اند. در روایت ها یک معیار زمانی برای قصر؛ یعنی
بیان شده که البته هر چهار « هشت فرسخ، دو برید و 24 میل » ، و سه معیار مکانی « یک روز
معیار در زمان امامان معصوم: یکسان بوده است. امروزه هم که معیار زمانی با معیار
مکانی متفاوت شده، فقیهان می گویند که معیار مکانی متبع است اما این مسافت ها را
چگونه بر واحدهای سنجش امروز تطبیق کنیم؟
یک راه این است که به سراغ کلمات فقیهان و اهل لغت برویم. در کلمات فقیهان هر
میل، چهار هزار ذراع معرفی شده است که اگر این ذراع را با ذراع ید حساب کنیم، چهار
فرسخ بین 21/5-24 کیلومتر خواهد شد. این مسافت با فتوای فقیهان امروز مناسب است.
در مقاله پیش رو، راه دیگری نیز برای به دست آوردن مسافت به کیلومتر، بیان شده است
در بسیاری از روایت ها وارد شده است که اهل مکه باید در عرفات نمازشان را شکسته
بخوانند. فاصله بین مکه تا عرفات در زمان امامان معصوم: بیش از بیست کیلومتر نبوده
است. با توجه به این مطلب به این نتیجه می رسیم که هشت فرسخ بیش از چهل کیلومتر
نیست.
این که فقیهان نوشته اند هر میل چهار هزار ذراع است، با راه دوم منافاتی ندارد چرا که
مراد از ذراع، ذراع ید نیست بلکه مراد ذراع اسود می باشد که یک واحد حکومتی
تحدیدشده در زمان مامون است. الزامی نیست که ذراع اسود به طور حتم با ذراع ید
مساوی باشد؛ پس هشت فرسخ به معیار زمان ما بیش از چهل کیلومتر نیست.
خلاصه ماشینی:
"در برخی از روایت‌ها هشت فرسخ، معیار قصر معرفی شده است؛ مانند: الف) عن سماعة قال سألته عن المسافر فی کم یقصر الصلاة فقال فی مسیرة یوم و هی ثمانیة فراسخ الحدیث؛ سماعه گوید از امام صادق( پرسیدم: در چه مقدار نماز مسافر شکسته می‌شود؟ حضرت فرمودند: به اندازه‌ی مسیر یک روز که همان هشت فرسخ است.
به خلاف برخی اهل سنت که می‌گویند مسافت باید امتدادی باشد؛ یعنی اگر مسافت بین مبدأ و مقصد بدون لحاظ برگشت به حد مسافت شرعی برسد، نماز شکسته می‌شود وگرنه خیر؛ اما فقیهان شیعه مسافت تلفیقی را هم باعث قصر می‌دانند؛ یعنی مجموع رفت‌وبرگشت اگر به حد هشت فرسخ یا 24 میل یا دو برید رسید باعث شکسته‌شدن نماز است ـ البته اختلاف‌هایی وجود دارد که آیا باید راه رفت یا هر یک از رفت‌وبرگشت جداگانه نصف این مقدار باشد یا این‌که چنین شرطی وجود ندارد.
2. روایت فقیه: قال الصادق( إن رسول الله( لما نزل علیه جبرئیل( بالتقصیر قال له النبی( فی کم ذلک فقال فی برید فقال و کم البرید قال ما بین ظل عیر إلی فی‌ء وعیر- فذرعته بنو أمیة- ثم جزءوه علی اثنی عشر میلا فکان کل میل ألفا و خمسمائة ذراع و هو أربعة فراسخ؛ امام صادق( فرمود: هنگامی که جبرئیل بر رسول خدا( نازل شده و حکم تقصیر (کوتاه ساختن نماز برای مسافر) را آورد، پیامبر خدا( به او فرمود: در چه مسافتی قصر باید کرد؟ جبرئیل گفت: پس از طی یک برید راه آن حضرت پرسید: یک برید چه مسافتی است؟ عرض کرد: فاصله میان سایه کوه عیر تا سایه کوه و عیر، پس بنی‌امیه این فاصله را اندازه‌گیری کرده و به دوازده میل بخش و علامت‌گذاری نمودند که هر میل معادل هزار و پانصد ذراع و آن یک برید بود که عبارت از چهار فرسخ است."
کلیدواژه ها:
فرسخ
،
واحد سنجش
،
واحد سنجش امروزی
(
, 
, 
)
