چکیده:
توجه به مسئلة رورت تحول در علوم، بهویژه علوم انسانی از مهمترین و
ارزشمندترین دستاوردهایی است که انقلاب اسلامی ایران برای جهان اسلام
به ارمغان آورد. در جمهوری اسلامی به نسبت دیگر کشورهای مسلمان فضایی
ایجاد گشته است که پژوهشگران و صاحبنظران در باب آن نظریهپردازی نمایند
و چگونگی آن را تبیین نمایند؛ زیرا این دستاورد در صورتی به جوامع اسلامی
انتقال پذیر است که درباره چیستی علوم انسانی و فرایندهای مورد نیاز برای تحول
در آن بیشتر و دقیقتر اندیشید. در این مقاله پس از بررسی چیستی علم و علوم
انسانی و با این مفروض که تحول در علوم انسانی به معنای تبدیل پایدار و دارای
مرجعیت علمی در مبانی و بنیادهاء روشهاء مفاهیم، ساختارهاء نظریهها و مکاتب
و متون علمی در جهت مطلوب است، ساحتهای این تحول معرفی و مراحل
فرایندهای («راهبردی، «مدیریتی،) و (معرفتی، تحول در علوم انسانی تشریح
میشود. با این بیان معلوم میگردد که در تحول علوم انسانی، رویکرد ترمیمی؛
تهذیبی و پیرایشی، نقلیسازی و بومیسازی فرهنگی و کاربردی محض منظور نیست. و مقصود از تحول در علوم انسانی، فرایندی است که در آن، نظریههای
دینی) در راستای مقاصد شریعت و نیازهای جامعه اسلامی تولید گردند.
خلاصه ماشینی:
"ساحتهای تحول و فرایندهای راهبردی و اجرایی و معرفتی به شرح ذیل بیان میگردد: ساحتهای تحول در علوم انسانی حال که مسئلة تحول علوم انسانی در عرصه آموزش، پژوهش و ترویج، بهصورت دفعی امکانپذیر نیست، پس این تحول باید به صورت تدریجی، فرایندی و به صورت کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت در سه ساحت به ترتیب ذیل پیگیری شود: ساحت اول: بهینهسازی (شناخت و تدوین فرایند، سیاستها و مدیریت راهبردی تحول)؛ ساحت دوم: بومیسازی علوم انسانی (آموزش و پژوهش در راستای نیازهای جامعه اسلامی)؛ ساحت سوم: اسلامیسازی علوم انسانی (تولید نظریههای علوم انسانی مبتنی بر مبانی و روششناسی اسلامی).
مرحله دوم؛ نقد: این مرحله با تدوین و نشر مقالات علمی و برگزاری نشستهای تخصصی و کرسیهای نقد و مناظره در چهار گام به ترتیب ذیل صورت میپذیرد: گام نخست: نقد کتابهای درسی به لحاظ روشی و محتوایی؛ گام دوم: نقد نظریههای غربی با یکدیگر؛ برای نمونه: نقد نظریههای جامعهشناسی ماکس وبر به وسیله نظریههای گیدنز و پارسونز جهت مقابله با رویکرد انحصارگرایی غربی؛ گام سوم: نقد نظریههای غربی با بهرهگیری از آموزههای اسلامی؛ گام چهارم: نقد مبانی، پارادایمها و روششناسی علوم انسانی غربی با مبانی معرفتشناختی و فلسفی اسلام.
مرحله سوم؛ تولید: مرحله تولید به همراه برگزاری کرسیهای نظریهپردازی و نوآوری و نشر نظریهها در مجلات علمی- پژوهشی در پنجگام انجام میپذیرد: گام اول: کشف نظریههای بومی و اسلامی علوم انسانی از قرون اولیه اسلام تا کنون و تدوین و نشر آنها، مانند: دیدگاههای سیاسی فارابی و خواجه نصیرالدین طوسی؛ گام دوم: بومیسازی علوم انسانی با انجام تحقیقات بومی و مورد نیاز کشور؛ گام سوم: تأسیس مبانی، الگو و روششناسی اسلامی با بهرهگیری از فلسفه اسلامی، اصول فقه و مناهج التفسیر، جهت جایگزینی با مبانی، پارادایمها و روششناسی غربی؛ گام چهارم: آموزش و انتقال مبانی، الگو و مکتب اسلامی به استادان علوم انسانی؛ گام پنجم: تولید علوم انسانی اسلامی با کمک الگوی فلسفی، مکتبی، روششناختی و آموزههای اسلامی."