چکیده:
نفت، یکی از مهمترین آلایندههای محیطزیست است که حملونقل آن، بیشتر از طریق دریا صورت میگیرد؛ لذا محیطزیست دریایی همیشه در معرض آلودگی است. با توجه به حوادث سالهای اخیر، جامعه جهانی بهتدریج اسناد بینالمللی را تهیه و تصویب کرده تا موضوع «مسئولیت ناشی از آلودگی نفتی» در دریا و نحوه جبران خسارتهای واردشده معین شود. درعینحال، اسنادی هم تصویب شده که با «پیشبینی» و «الزام به رعایت استانداردهایی»، چه در حملونقل، چه در کشتیها و عوامل آنها، سعی در «پیشگیری» از وقوع حادثه یا همکاری در جهت «کاهش آثار زیانبار» آن دارد. این مقاله، ضمن طبقهبندی و معرفی اسناد بینالمللی در این حوزه، با مرور اجمالی آنها، به تحلیل نقاط قوّت و ضعف و مقایسه این اسناد میپردازد و مقررات مربوط به نظام مسئولیت و پاسخگویی را بررسی میکند. مهمترین پرسش این است که در این ارتباط، چه اسناد و مقرراتی وجود دارد و کارکرد، ویژگی و کاستی هریک از آنها چیست؟ محور بحث، «کنوانسیون مسئولیت مدنی» ۱۹۶۹ است که از اهمیت ویژهای برخوردار است، چرا که بسیاری دیگر از اسنادی که بعد از این تاریخ تصویب شدهاند، ضمن حفظ اصول آن، بیشتر در جهت تکمیل نواقص کنوانسیون مذکور بودهاند.
Oil is one of the most important environmental pollutants which is mostly transported across the sea. The marine environment is always at risk of contamination. Given the incidents that occurred during recent years، global society gradually developed and approved international instruments to address the issue of offshore oil pollution liability and compensation for relevant damages. At the same time، some instruments are approved which require compliance with the standards whether in transport or on ships and their agents and try to prevent accidents or collaborate to mitigate the harmful effects. In this paper، in addition to the classification and introduction of international instruments in this field، it has been tried to analyze the strengths and weaknesses of these instruments and compare them. The 1969 Convention on Civil Liability is extremely important in this regard because many of the instruments that have been approved after this date while maintaining its principles are more to complete its shortcomings.
خلاصه ماشینی:
ضمن مطالعه سیر تحول مقررات موجود مسئولیت، جبران و پیشگیری، به بررسی اهم اسناد و کنوانسیونهای موجود در این زمینه پرداخته میشود تا مشخص شود چه اسنادی در حیطه جبران و مسئولیت و جلوگیری از خسارت ناشی از آلودگی نفتی کشتیها وجود دارد، اگرچه بعضا مدت زیادی است که از تصویب این اسناد گذشته است.
در واقع، هنگامی که این نظام بینالمللی برای جبران خسارات ناشی از آلودگی نفتی در سال ۱۹۷۸ (سال لازمالاجراشدن کنوانسیون تأسیس صندوق) به موقع اجرا گذاشته شد، اتفاق دیگری که تحت عنوان آمو کادیز شناخته میشود، منجر به نشت نفت شد و نشان داد که سازکارهای موجود نمیتواند از کارایی لازم برخوردار باشد.
در ماده ۵ کنوانسیون مسئولیت مدنی ۱۹۶۹ بیان شده است که: دارنده کشتی حق دارد که مسئولیت خود را با توجه به این کنوانسیون، محدود به هر حادثه کند، مشروط بر اینکه ارزش همه آنها بیشتر از ۵۹.
علاوه بر تعاریف فوق میتوان به کنوانسیون بینالمللی درباره مسئولیت مدنی برای جبران آلودگی نفت سوخت کشتی (بانکر) اشاره کرد که ایران نیز از سال ۸۹ به آن پیوسته است.
4) تعریف خسارات ناشی از آلودگی نفتی در ماده 1 کنوانسیون مسئولیت مدنی، خسارات ناشی از آلودگی، به خسارت و آسیبهایی که ناشی از آلودگیهای کشتی است و نیز اقدامات معقولی که در جهت جبران این آسیبها انجام شود، تعریف شده است.
این کنوانسیون، جبران خسارات را فقط برای آلودگیهایی پیشبینی کرده است که از قرار زیر باشند: الف) تلف یا خسارتی که خارج از کشتی و ناشی از آلودگی و به علت نشت نفت از کشتی باشد، به هر نحو که این نشت اتفاق افتاده باشد.