چکیده:
براساس رویکرد «فناوری اجتماعی»، در شرایط کنونی فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی با فعالیتهای فراغتی نوجوانان ادغام شده و پیوند یافتهاند. این فعالیتهای فراغتی در چارچوب وسیعتری از اقتضائات بیرونی کنش و همچنین شرایطی قرار دارند که انتخاب کنشگر در آن رقم میخورد. این مقاله تلاش میکند ضمن ارائۀ سنخبندی از انواع فعالیتهای فراغتی بیرونمحور و فناوریمحور، ترجیح واقعی نوجوانان را در انتخاب آنها با توجه به تفاوتهای جنسیتی واکاوی کند. بر این اساس، با 120 نوجوان دختر و پسر در سال تحصیلی 1395ـ1396 مصاحبههایی نیمهساختارمند در شهر تهران با توجه به نمونهگیری تیپیک و هدفمند انجام شد. نتایج نشان میدهند که ترجیح اصلی نوجوانان فعالیتهای فراغتی بیرونمحور است، اما شرایط اجتماعی و چارچوب فشارها و الزامات اجتماعی و فرهنگی در عمل فعالیتهای فراغتی فناوریمحور را برای آنان شکل میدهد؛ تا جایی که فناوریهای جدید در برخی موارد بهمنزلۀ یک دوست تجلی مییابند. پسران بیش از دختران بازیهای رایانهای (و کنسولی) را بهمنزلة فعالیت فراغتی انتخاب میکنند و بیشتر تحت تأثیر احساسات ناشی از آنها قرار میگیرند. این در حالی است که دختران با محدودیتهای بیشتری برای فراغت بیرونمحور مواجهاند. بههرحال، فعالیتهای فراغتی فناوریمحور به منبع هویتی و مصرفی برای اکثر نوجوانان تبدیل شده است.
خلاصه ماشینی:
Ph. Breton به موازات مناقشة دو دیدگاه یادشده ، باید این مسئله روشن شود که آیا ادغـام فنـاوری هـای جدید با اوقات فراغت شیوه های خودمختاری و استقلال عمل را تقویت و پشتیبانی کـرده اسـت یا خیر؟ اگر بپذیریم که فناوری های جدید منادی آزادی اند و سرمایة اجتماعی نوجوانان را بـرای اوقات فراغت افزایش می دهند، پس تمایل به تشکیل اجتماعـات و هنجارهـای جدیـد پیرامـون فناوری های جدید نیز دور از انتظار نخواهد بود.
قاسمی و همکاران (١٣٩٢) [٨] در پژوهشـی بـا عنـوان «تـأثیر تفـاوت هـای جنسـیتی در استفاده از کالاهای فرهنگی و نحوة گذراندن اوقات فراغت » با استفاده از پیمایش دریافتنـد کـه پسران بیش از دختران به انجام دادن بازی های رایانه ای و فراغت بیرون از خانه تمایل دارند، امـا گرایش هر دو جنس به اوقات فراغت مبتنی بر فناوری تقریبا تفاوت معناداری ندارد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) نتیجه و بحث در بازگشت به مسئلة مرکزی پژوهش و در پرتو اهداف و رویکـرد تحلیلـی اتخـاذشـده ، بـه نظـر می رسد تمرکز بر چند موضوع لازم است : ـ فهم واقعیت موجود فراتر از دیدگاه هـای دوگانـه : گـرایش اوقـات فراغـت نوجوانـان بـه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی هم متأثر از تغییرات کلان در بافـت اجتمـاعی و هـم بـه دنبـال چارچوبی از شرایط و موقعیتی که کنش در آن انتخاب مـی شـود بـوده اسـت .
تفسیر یافته ها در این مقاله نشان می دهند کـه در بیشتر مواقع پسران و دختران همچنان اوقات فراغت بیرون محور (دوسـتانه یـا خـانوادگی ) را ترجیح می دهند، اما به دلیل موقعیت و زمینة اجتماعی فراغت هـای فنـاوری محـور بـر مجموعـة گزینه های انتخاب کنش تحمیل می شود.