چکیده:
اظهارنظرهای بی شماری در تاریخ قرائات درباره تقسیم و محدود نمودن قرائت ها ی
وجود دارد. یکی از اصلی ترین محورهای نقد عملکرد وی، « ابن مجاهد » قرآن به عدد هفت توسط
اصل تحدیدگرایی و جلوگیری از نشر و گسترش هر نوع قرائت دیگری از قرآن به جز موارد منتخب
خود است. به نظر می رسد لازم است عملکرد او از منظر تاریخی و صبغه محدودیت گرایی در ادوار
مختلف تاریخ اسلام تا قرن چهارم هجری مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان به این مسئله پاسخ گفت
که آیا تحدیدگرایی در قرائات بدعتی انجام شده توسط وی بوده است یا خیر؟ جستار حاضر با
روش توصیف و تحلیل داده های تاریخی، پیشینه تحدیدگرایی از عصر پیامبر را تا قرن چهارم هجری
مورد بررسی قرار داده و رهاورد آن چنین بوده است : اولین بنیان گذار اندیشه تحدیدگرایی در
قرائات، شخص پیامبر اکرم بودند و تفکر مذکور، پس از ایشان در اعصار مختلف دنبال گردید و
نهایتا در قرن چهارم ابن مجاهد آن را به منصه ظهور رساند. به همین سبب نمی توان به اصل تحدیدگرایی در عرصه قرائات قرآن خدشه ای وارد نمود.
خلاصه ماشینی:
لذا آنچه در این بخش به سه خلیفه اول در حوزة قرائت قرآن مرتبط است بیان شده تا بتوان نتیجـه گرفـت آیـا مـی تـوان ایـن دوران را بخشی از تاریخ تحدیدگرایی در قرائات نامید یا خیر.
) در کتاب القرائات خود نام ابوبکر را در زمرة کسانی آورده که دربارة وجوه مختلف قرائت در زمان رسول اکرم مطالبی بیان کرده است و فضلی از این عبارت نتیجه می گیرد کـه اخـتلاف قرائـات از زمـان رسـول خدا(ص ) آغاز گردیده است ؛٣ اما بازهم نمی توان نظر قطعی داد که ایشان مخـالف یـا موافـق تحدید قرائات بوده است .
٣) پس از خلفا تا ابن مجاهد اگرچه گفته می شود پس از جمع عثمان تا قرن چهارم اعتماد به روایـات در قرائـت و اینکـه متسلسل در هر طبقه به طبقة بعد منتقل شود، وجود داشته و قرائات با شرط خاصـی تحدیـد نشده است ،٥ اما با وجود این نمی توان گفت هیچ گونه تحدیدگرایی در این زمینه وجود نداشته ١ پاکتچی ، همان ، ص٢٢.
اگرچه گفتـه مـی شـود که قرائت اهل بیت در اکثریت موارد منطبق بر قواعـد قرائـات رایجـی اسـت کـه در عصـر ابن جزری مرسوم گردید و آن شامل سه قانون موافقت با رسم الخط مصحف عثمانی ، موافقت با وجوه عربیت و صحت سند است ،٤ اما به نظرنمی رسد باتوجه به آنکـه سـیرة پیـامبر(ص ) طبق روایات امر به تعلیم بوده و اهل بیت نیز بر همین مدار حرکت نموده انـد، چنـین ادعـایی صحیح باشد.