چکیده:
ترانه ها و واسونک ها از دلنشین ترین قالب های شعری زبان فارسی هستند که قدمت شفاهی و مکتوب چندین هزارساله دارند و در زبان ها و گویش های مختلف ایرانی از جمله گویش هندیجانی رونق داشته اند. هدف از انجام این پژوهش، تحلیل ترانه های محلی مربوط به مجالس شادی و عروسی در شهرستان هندیجان است تا با ثبت این ترانهها، هم آیین عروسی در این منطقه ماندگار شود و هم ماندگاری گویش این منطقه رقم بخورد. در این مقاله پنج ترانۀ محلی شهرستان هندیجان بررسی و تحلیل شده اند و در خلال آن به ضرورت، به شرح مختصر آیین مقدس ازدواج در این منطقه نیز پرداخته شده است. این ترانه ها به روش میدانی و از دو منطقۀ هندیجان شمالی و هندیجان جنوبی و روستاهای اطراف مثل کریم آباد، چم تنگ، چهل منی، دریهک و غرابی جمع آوری شده است. این ترانه ها و واسونک ها دربردارندۀ شور و شوق و هیجان نزدیکان و بستگان عروس و داماد است و علاوه بر این که بازگوی مراسم گوناگون و ویژۀ یک ازدواج است، با مطالعۀ آنها می توان به سبک زندگی، آداب و رسوم و جهان بینی مردم این منطقۀ کهن پی برد. این شعرها و ترانه ها، که سرایندۀ مشخصی ندارند، از آغاز مراسم عروسی تا پایان، به وسیلۀ زنان و یا کسانی که در این زمینه خبره بوده اند، خوانده می شده است. با توجه به پیشرفت ارتباطات و وارد شدن به عصر فناوری، این سرودهای بومی، رفتهرفته کمرنگ شده و گاهی حتی از بین رفته اند و با توجه به این که این آوازها سهم عمده ای در مردمشناسی و ساختار فرهنگ ملی هر سرزمین دارند، ثبت و ضبط آنها بسیار ضروری به نظر میرسد.
خلاصه ماشینی:
این ترانهها و واسونکها دربردارندۀ شور و شوق و هیجان نزدیکان و بستگان عروس و داماد است و علاوه بر این که بازگوی مراسم گوناگون و ویژۀ یک ازدواج است، با مطالعۀ آنها میتوان به سبک زندگی، آداب و رسوم و جهانبینی مردم این منطقۀ کهن پی برد.
روش تحقیق این ترانهها که از دهۀ 1340 تا کنون در مجالس عروسی مرسوم بوده است، به روش میدانی و مصاحبه با افراد مسن و قدیمی از دو منطقۀ هندیجان شمالی و هندیجان جنوبی و روستاهای اطراف مثل کریم آباد، چم تنگ، چهل منی، دریهک و غرابی جمع آوری و ثبت و ضبط شده است.
در ترانههای عروسی منطقۀ هندیجان، معمولا مناظره رایج بوده است؛ یعنی چند بیتی از زبان خانوادۀ عروس گفته میشده و خانوادۀ داماد نیز بیتهایی در پاسخ میگفتهاند.
قبل از اینکه عروس وارد خانۀ داماد شود، یک گوسفند یا خروس پیش پایش قربانی میکردند؛ عروس میبایست پایش را در خون قربانی میزد تا از بلاها در امان باشد و حاضران همزمان این ترانه را میخواندند: یه سواری دیر ایایه ما گفتیم که شازدهی شال و ترمه آقا دوما اورشوم بی باد ایای ye sevāri dir iyāye mā goftim ke šāzdeye / šālo termey āqā dumā oršome bey bād iyāye برگردان: سواری از دور میآید و ما تصور کردیم شاهزادهای است؛ شال و ترمۀ آقاداماد ابریشم است و با باد حرکت میکند.
نتیجه گیری با مطالعۀ ترانههای عروسی منطقۀ هندیجان میتوان به این نتیجه رسید که این ترانههای محلی معمولا به صورت تکبیت گفته شدهاند و با توجه به آهنگ و سبک خواندنشان میتوان آنها را به دو گروه «سرو» و «بیت» تقسیم کرد.