چکیده:
شوری خاک، بهدلیل ضعف مدیریت منابع آبوخاک و توسعة ناپایدار کشاورزی رخ داده و موجب کاهش بازدهی خاک میشود. در روش سنّتی، شوری خاک با جمعآوری نمونههای میدانی، آنالیز آزمایشگاهی و هدایت الکتریکی آنها اندازهگیری میشود. دادهها و تکنیکهای سنجش از دور، روشی مؤثّرتر و اقتصادیتر برای پایش و تهیّة نقشة شوری خاک هستند. بازتاب طیفی نمکها در سطح خاک کاملاً شناسایی شده و بهعنوان شاخص مستقیم شناسایی خاکهای شور در سنجش از دور استفاده میشود. هدف این مطالعه، بررسی تغییرات مکانی و زمانی شوری خاکهای سطحی در محدودة شهرستان آبادان است. به این منظور، تصاویر ماهوارهای لندست در بازة زمانی 24 ساله استفاده شده و سه شاخصِ نسبت آبی به سبز، شاخص نرمالشدة شوری خاک و شاخص شوری با استفاده از این تصاویر به دست آمده و مقایسه شدهاند. شاخصهای مختلف شوری خاک با مدل رگرسیون خطّی ارزیابی شده و پارامترهای مدل به دست آمد. بر اساس نتایج رگرسیون، شاخص شوری، بهترین انطباق را با واقعیّت میدانی نشان داد (573/0R2=). در بازة زمانی انجام این پژوهش، شوری خاک در برخی نواحی شهرستان کمتر و در برخی نواحی بیشتر شده است. نمیتوان با اطمینان و بدون وجود دادههای میدانی از شاخصها استفاده کرد. پژوهش حاضر نشان داد، با اینکه شوری خاک منطقه همچنان بالاست، شوری زمینها در بیشتر مناطق شهرستان آبادان در بازة زمانی این مطالعه کاهش یافته است؛ امّا در برخی نواحی، افزایش شوری بهطور موردی است. استفاده از تصاویر ماهوارهای و شاخصهای شوری خاک بهدلیل دید کلّی که از وضعیّت شوری ارائه میدهد بسیار مفید است، امّا باید عدم قطعیت دادهها را در نظر داشت.
خلاصه ماشینی:
با این حال، وقتی رطوبت خاک بالا بوده، یا لایة نمکی در سطح خاک قابل مشاهده نباشد و یا نمک با سایر اجزای خاک مخلوط شده باشد، رویکرد تشخیص مستقیم شوری پیچیده شده و ممکن است نتایج پایا و قابل قبولی ارائه ندهد، زیرا این عوامل، بر بازتاب طیفی خاک اثرگذارند (الحق، 2016)؛ اما پوشش گیاهی و گیاهان شورپسند (هالوفیتها)، میتوانند بهعنوان نشانهای از شوری خاک برای تشخیص غیر مستقیم و شناسایی مناطق شور بر اساس بازتاب طیفی گیاهان باشند.
افزون بر این، آسیب پوشش گیاهی ممکن است بهدلیل نبود مواد مغذی خاک باشد نه وجود نمک؛ - Near Infra-Red (NIR) - Driessen & Schoorl - Normalized Differential Vegetation Index - Soil Adjusted Vegetation Index - Normalized Differential Soil Index - Salinity Index - Singh - Dewitte - Nawar - Enhanced Thematic Mapper (ETM+) - Gherfat - Howari - Ding - Kaleita همچنین گیاهان مختلف، عموما در سطوح متفاوتی از شوری میتوانند رشد کنند، لذا شاخص نرمالشدة پوشش گیاهی، شاخص نامطمئنی برای شوری خاک است.
- Mudler - Wu - Dehann & Taylor - Mougenot - Thematic Mapper - Operational Land Imager (رجوع شود به تصویر صفحه) شاخصهای سنجش از دور شوری خاک، بهطور کلی برای تشخیص طیف بازتابی کانیهای نمکی خاک ایجاد شدهاند و تفاوت بازتاب طیفی خاکهای شور را در باندهای مختلف تشخیص میدهند.
شاخصهای شوری مورد استفاده در این مطالعه، شامل شاخص نرمالشدة شوری خاک، نسبت باندهای آبی به سبز و شاخص شوری هستند (رابطة 1 تا 3): (رجوع شود به تصویر صفحه) در مرحلة کار میدانی، از 50 نقطه نمونهبرداری شده است (شکل 2).