چکیده:
زمینه: مواد نانو از خواص فیزیکی و شیمیایی ویژهای برخوردارند و بهدلیل اثرات سطحی و اثرات مکانیکی کوانتوم بهطور متفاوتی از سایر مواد عمل میکنند. خطر سمیت مواد نانو بعد از واکنش با دستگاههای بدن وجود دارد و میزان سمیت این مواد قابل پیشبینی نیست. با توجه به تاثیرگذاری این فنّاوری بسیار نوپا و بالقوه خطرناک در زندگی فردی و اجتماعی بشر و اثرات سوء احتمالی آن بر انسان، حیوان یا محیط ضرورت دارد جنبههای اخلاقی کاربرد این علم مورد مطالعه عمیق و دقیق قرارگیرد. بنابراین در این مقاله مسائل اخلاقی فنّاوری نانو مورد بحث قرارگرفته است.
نتیجهگیری: استفاده روزافزون از نانو مواد در سراسر دنیا و گسترش بسیار سریع کاربرد آن در پزشکی و عدم شناخت کامل ازعملکرد آنها در بدن انسان و محیط زیست ایجاب میکند تا راهکارها و ضوابط اخلاقی بر نحوه ساخت، تولید و گسترش این مواد و کاربرد بالینی آنها تدوین شود تااز وقوع فجایع خطرناک بشری و زیست محیطی پیشگیری بهعمل آید. اخذ مجوزهای لازم برای کاربرد بالینی نانو داروها باید مد نظر باشد، حتی اگر عوارض عمدهای از آنها در کوتاه مدت گزارش نشده باشد.رعایت اصل سودمندی در برابر عدم ضرر رسانی آنها برای انسان و دسترسی عادلانه و مساوی به داروهای نانو دارای مجوز برای همگان ضروری است.
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر با گسترش استفاده از فناوری نانو، نگرانی درباره اثرات ناشناخته این فناوری روی سلامتی بشر و محیط زیست افزایش یافته (7)و خطر سمیت مواد نانو بعد از واکنش با دستگاههای بدن مطرح شده است (6).
جدول1: فراوردههای دارویی لیپوزومال مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و کاربرد درمانی آنها (12 و 13) (رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) در اولین مرحله بررسی اثر نانو مواد برای درمان سرطان، در دانشگاه چاریته برلین، ذرات نانو آمینو سیلانه با پوشش اکسید آهن در محیط آبی (نوعی مایع مغناطیسی) مستقیما به داخل تومور بدخیم تزریق شد و بافت توموری را بهگونهای تغییر داد که با تولید حرارت، دمای بافت به بالای 40 و حتی 45 درجه سانتیگراد افزایش یافت و یاختههای سرطانی را تخریب یا تضعیف کرد (9).
هر چند کشورهای آمریکا و ژاپن برنامه ملی سمشناسی را جهت شناخت تأثیرات بوم شناختی نانو مواد مهندسی شده اختصاصی از قبیل: ذرات کوانتومی، نانو لولههای کربنی و دی اکسید تیتانیوم و نیز بررسی اثر آنها بر سلامتی انسان اجرا کردهاند (20)،اما چنین استنباط میشود که هنوز مطالعات کافی درباره مواجهه تدریجی و تجمع مواد نانو در بدن انجام نشده است و با توجه به این که بسیاری از عوارض احتمالی آنها ممکن است در دراز مدت پدید آیند، برای کاهش خطرات احتمالی نه تنها ضروری است که همه نکات اخلاقی و احتیاطی در استفاده از نانو مواد مد نظر قرار گیرد بلکه تهیه مواد اولیه برای ساخت نانو مواد، بایستی با در نظر گرفتن عواملی نظیر زیست سازگاری بالا، عدم سمیت و قابلیت دفع انتخاب و بهکار روند (17).
Nano-medicine in the therapy of diseases: Concerns and ethical issues.
Do new ethical issues arise at each stage of Nano-technological development?
The relationship between science and ethics in Nano-technology.