چکیده:
با اهمیت یافتن درآمدهای نفتی در اقتصاد کلان کشور بویژه در سالهای پس از اصلاحات
ارض ی ،اقتصاد ملی و در راس آن اقتصاد شهری از وابستگی به تولیدات کشاورزی یا مازاد محلی
تغییر پایگاه داد و به درآمدهای حاصل از فروش نفت یا مازاد ملی متکی شد و بدین طریق دولت به
اصلی ترین متولی توزیع و هزینه کردن این درآمدها و تزریق آن درجوامع شهری تبدیل گردید.
ازآن پس کاربردپذیری نظریه های سنتی در تحلیل اقتصاد شهری با تردیدهای جدی مواجه گشت و
در این راستا اولین جرقه علمی در سال 1373 در نظریه دولت وشهرنشینی مطرح شد. این مقاله با
ارایه مستنداتی از موردپژوهی شهر سرابله نشان می دهد که اقتصاد شهری از مازاد محلی موجود
در حوزه های روستایی تغذیه نکرده است بلکه دولت طی دهه های اخیر با ایجاد و توسعه نظام
دیوانسالاری و تزریق سرمایه های حاصل از فروش نفت (مازاد ملی ) ، نقش تعیین کننده ای در
سازماندهی اقتصاد شهری ایفاء کرده است؛ حتی برقراری روابط شهر با حوزه های روستایی نه
بصورت طبیعی - سنت ی ،بلکه از تبعات و مشتقات کیفیت عملکرد دولت در ناحیه (شهر و روستا)
می باشد . در مجموع مقاله حاضر ضمن ایجاد نوعی تردید در تعمیم زمانی و مکانی نظریه های سنتی
و بر اساس موردپژوهی شهر سرابل ه ، برکاربردپذیری نظریه دولت و شهرنشینی در تبیین وتحلیل
اقتصاد شهری و روندهای اخیر شهرنشینی کشور تاکید می ورزد.
خلاصه ماشینی:
جدول ١ : ساخت اشتغال شهر سرابله در سالهای ١٣٦٥تا ١٣٨٥ ( نفر / درصد ) (رجوع شود به تصویر صفحه) آنچه که در این ارتباط قابل توجه است ، الگوی توزیع شاغلان خدماتی در زیر بخش های آن می باشد؛ به این معنی که خدمات عمومی و اجتماعی که توسط دولت ارائه می شوند در دهه های ٦٥ و ٧٥ به ترتیب ٧٥/٨ درصد و ٦٨/٣ درصد کل شاغلین بخش خدمات را به خود اختصاص داده اند.
٩- فاقد بنگاه یا فضایی جهت جذب و جمع آوری و سازماندهی مازاد محصولات روستایی می باشد و اقتصاد آن نه در پیوند با ناحیه (مازاد محلی ) بلکه در پیوند با در آمدهای نفتی (مازاد ملی ) تأمین می شود و برقراری روابط آن با حوزه های روستایی منبعث از کیفیت دوگانه حضور و عملکرد دولت در شهر و روستاها بوده ، به عبارتی دولت با تغییر نقش سرابله به عملکرد خدماتی و ایجاد تأسیسات و امکانات در آن موجب تسهیل و تشدید روابط روستاها با سرابله شده است ، لکن روابط عمدتا از نوع اداری - سیاسی و خدماتی بوده که به خودی خود سرمایه تولید نمی کند یا بازده اقتصادی آنچنانی ندراد که به نفع توسعه شهر بکار گرفته شود.