چکیده:
تکنیک داده – ستانده از سالها قبل و به طور گسترده در برنامهریزیهای منطقهای بکار رفته است، اما آنچه که کمتر به آن پرداخته شده است، مدلهای چند منطقهای و اثرات سریز و بازخورد بین مناطق است. با توجه به اینکه ساخت جداول داده – ستانده بین منطقهای بسیار پرهزینه و زمانبراست، اولین سوال قابل طرح این است که آیا ساخت این جداول ضرورت دارد یا خیر؟ و با نادیده گرفتن این اثرات در مدلهای تک منطقهای خطای برنامهریزان و سیاستگذاران چقدر است؟ در این مقاله نشان خواهیم داد هر چه تعداد مناطق افزایش یابد، خطای حاصل از استفاده از مدلهای تک منطقهای و نادیده گرفتن آثار سرریز و بازخورد نیز افزایش مییابد، به طوریکه میانگین خطای در نظر نگرفتن آثار سرریز و بازخورد در یک مدل تک منطقهای در مقایسه با مدل دو منطقهای در حدود 6/19 درصد است که در مقایسه با یک مدل 7 منطقهای میانگین این خطا به 6/29 درصد نیز میرسد.
از دیگر نتایج حاصل از این تحقیق تعیین میزان آثار سرریز تغییرات در استان تهران بر روی سایر استانها است. نتایج بررسیها نشان میدهد؛ بیشترین آثار سرریز بر استان قزوین و کمترین آثار بر استان سمنان است. آثار سرریز به تفکیک بخشها نیز نشان میدهد، در بخشهای صنایع غذایی و فلزی استانهای قزوین، مرکزی و مازندران بیشترین آثار را دریافت میکنند و در بخشهای ماشینآلات، شیمیایی، بیشترین آثار سرریز از آن استانهای قزوین و مرکزی است.
خلاصه ماشینی:
جدول ٣-١- ساختار انتزاعی جداول دو منطقه (رجوع شود به تصویر صفحه) ماخذ: یافته های پژوهشگر فصلنامـه اقتصاد مالی شماره ٤٢ / بهار ١٣٩٧ برای استخراج مدل ایستای داده - ستانده متعارف بین منطقه ای معادلات را میتوان به صورت زیر نوشت : X T=Z TT + Z RT + Y TT + Y TR + E T (1) X R=Z TR + Z RR + Y RT + Y TR + E R (2) که در آن : Z TT = ماتریس مربع مبادلات واسطه ای بین بخشی در استان T Z TR = ماتریس مبادلات بین دو منطقه T و R که مبدأ آنها استان T و مقصدشان سایر استان ها است (یا صادرات بخشی استان T به R، یا واردات بخشی استان R از T ).
XR =Y R (8) که در روابط ٧ و ٨ YT وYR برابرند با: Y T= Y TT + Y TR + E T Y T= Y RT + Y RR + E R اگر روابط را به شکل ماتریسی بنویسیم نیز خواهیم داشت : XTATT ATRXTYT R ART ARRXRYR و یا: 1 RART ARRYR (9) T 0 ATT ATR YT 0 1 و اگر رابطه فوق را براساس متغییرهای درونزای مدل مرتب کنیم : 1 XT1ATT ATRYT R ART 1ARR YR (10) مدل فوق یک مدل ساده داده - ستانده بین منطقه ای است که در آن اقتصاد ملی به دو منطقه مجزا تفکیک شده است ، این مدل میتواند برای تحلیل های منطقه ای به ویژه در تحلیل های اثربخشی کوتاه مدت نظیر ضریب فزاینده تولید و اشتغال ، تعیین الگوی تجارت بین دو منطقه و فصلنامـه اقتصاد مالی شماره ٤٢ / بهار ١٣٩٧ بسیاری کاربردهای دیگر مورد استفاده قرار گیرد.