چکیده:
خوشبختانه چندی است، جوانههای نگرشهای معرفتی و پژوهشی نوینی را، در برآیند مطالعات میان رشتهای، به خصوص در قالب بررسی روششناسانه (متدولوژیک) و گونهشناسانه (تیپولوژیک)، نسبت به لایههای عمیقتر حوزهی نسخ خطی، شاهدیم؛ امّا به نظر میرسد، از این فرایند نسبتا پیچیده، به لحاظ کمّی و کیفی، سهم مطالعات اسلامی و شیعی بسیار اندک و نازل بوده باشد. با قید ضرورت، برای تجزیه و تحلیل مباحث درون دینی و مسائل فرادینی، به عنوان یک پیشنیاز محسوس، سخت، نیازمند تحقیقات بیشتری در این حوزههای بنیادی و ساختاری، هستیم. در این نوشتار گزارشی گونهشناسانه از جغرافیای تالیفات دانشمند سترگ شیعهی امامیه، شریف مرتضی علم الهدی (د. 436ق) همراه تجزیه و تحلیل روند تاریخی کتابت آثار، بر پایهی بخشی از دادههای کتابشناختی و نسخهشناختی مخطوطات آثار سید، با رویکرد برون متنی، مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است. این تحقیق، کوششی مقدّماتی در پی یافتن پاسخی علمی، برای تعیین سهم هر یک از شهرهای جامعهی شیعی، در پیشبرد و اشاعهی فرهنگ متعالی شیعی، با تاکید بر بخشی از آثار مخطوط سیّد مرتضی علم الهدی(ره) میباشد.
خلاصه ماشینی:
این تحقیق مختصر، در حقیقت، کوششی مقدماتی در یافتن پاسخی علمی برای تعیین سهم هر یک از شهرهای جامعهی اسلامی و شیعی، در پیشبرد و اشاعهی فرهنگ متعالی شیعی مبتنی بر آموزههای اهل بیت عصمت و طهارتعلیهم السلام، با تأکید بر بخشی از آثار مخطوط سید مرتضی علم الهدی(ره)، در دورههای مختلف تاریخی و مناطق مختلف جغرافیایی (محدودهی پژوهش)، در قالب آماری (شامل 6 نقشه، 2 جدول و 10 نمودار) است.
</رجوع شود به تصویر صفحه></رجوع شود به تصویر صفحه> بررسی مؤلفههای نسخهشناختی آثار سید مرتضی(ره) بررسی و تجریهی دادههای نسخهشناختی حدود 900 نسخهی خطی از آثار علمی شریف مرتضی، به خصوص، از آنالیز دو فاکتور اساسی، یعنی نسبت جغرافیایی کاتبان و محل کتابت آثار، میتوان به سیر تطور و تحول، میزان گستردگی و سطح اشاعهی اندیشهی علمی سید مرتضی در دیگر مناطق جغرافیایی آن روز، اندازهی تأثیرگذاری مکتبهای کلامی و فقهی بغداد بر کلیت مکتب شیعهی امامیه، روند تدریس و تدرس آثار سید، میزان و گسترهی جغرافیایی پراکندگی آثار سید و حتی، روند تاریخ و سطح حضور تشیع در این مناطق جغرافیایی و نیز جغرافیای انسانی شیعه، به صورت مستند، دست یازید.