چکیده:
یکی از فعالیتهایی که از آغاز دسترسی به فضای ماورای جو تاکنون برای بشر مد نظر بوده بحث بهرهبرداری و استفادهی تجاری از این منطقه بوده است. از نظر حقوقی و براساس معاهدات مربوط به فضا، فضای ماورای جو میراث مشترک بشریت به شمار رفته و یکی از اصول اساسی حاکم بر این منطقه اصل عدم تملک و مالکیت خصوصی میباشد. ورود انگیزههای تجاری به حیطهی فعالیتهای فضایی موجب شد که حقوقدانان دامنهی معاهدات فضایی دولتمحور را به حوزهی فعالیتهای تجاری و حضور اشخاص خصوصی در فعالیتهای فضایی نیز سرایت دهند. این جریان همچنین منجر شد تا حقوقدانان در صدد تعریف و تشریح مجدد مفاهیم و اصول حقوق فضا بپردازند. با این وصف سؤالی که مطرح میشود این است که رویکرد نظام حقوقی ماورای جو و معاهدات مرتبط به آن، درخصوص فعالیت تجاری و بهرهبرداری تجاری از فضای ماورای جو و اجرام سماوی به وسیلة بخش خصوصی چگونه است؟ پاسخ ابتدایی که به این پرسش بر اساس مطالعات کتابخانهای و به روش توصیفی تحلیلی داده میشود این است که: مقررات فضایی، فعالیت تجاری و بهره برداری تجاری توسط بخش خصوصی را مستقیماً پیشبینی نکرده بلکه به صورت ضمنی و البته با تخصیص محدودیتهایی، این امر را پذیرفتهاند.
خلاصه ماشینی:
فعالیت های تجاری در فضای ماورای جو توسط بخش خصوصی از منظر حقوق فضا 1 مرتضی صادقی 2 لیلا رئیسی تاریخ دریافت مقاله : ٩٦/٠٩/٢٨ تاریخ پذیرش نهایی: ٩٧/٠٢/٢٢ چکیده یکی از فعالیت هایی که از آغاز دسترسی به فضای ماورای جو تاکنون برای بشر مد نظر بوده بحث بهره برداری و استفاده ی تجاری از این منطقه بوده است .
در این خصوص اصول کلی حقوقی و معاهدات بین المللی تا حدودی رژیم حقوقی مربوط به فعالیت های تجاری در فضای ماورای جو توسط بخش خصوصی را تبیین کرده اند که ذیلا مورد بررسی قرار گرفته است .
٢ـ١ـ اصول کلی حقوقی مرتبط با حقوق فضا ٢ـ١ـ١ـ اصل آزادی فضای ماورای جو ماده ی ١ معاهده ی فضای ماورای جو تصریح میکند: «فضای ماورای جو شامل ماه و دیگر اجرام سماوی باید به سود و در جهت منافع همه کشورها بدون توجه به سطح توسعه یافتگی اقتصادی یا علمی آنان انجام پذیرد»، این ماده همچنین اعلام میدارد که «باید به همه نواحی اجرام آسمانی دسترسی آزاد وجود داشته باشد.
(٢٠٠٢:١٤١ ,white) حال باید به این موضوع پرداخت که چگونه بهره برداری تجاری از فضای ماورای جو با اصل منافع مشترک که فعالیت های فضایی را به عنوان خدمات عمومی بین المللی مشخص میکند، مطابقت دارد.
( ,Gorove (2001: 340 مطابق با ماده ی ٣ معاهده ی فضا، فعالیت های یک کشور که در ارتباط با اکتشاف و بهره برداری از فضای ماورای جو شامل ماه و دیگر اجرام سماوی است ، باید مطابق با حقوق بین الملل شامل منشور سازمان ملل متحد باشد.