چکیده:
حدیث سالاری یا ترجیح مقتضای احادیث بر مقتضای ظاهر آیات قرآن کریم، دربسیاری ازتفسیرها وتعبیرهای مفسران و محققان علوم قرآنی دیده میشود که در مفهوم نظری و از حیث مصداق و نمونه نیازمند بررسی و کنکاش است. در زمینه مصداق یابی، شاید بتوان پذیرش رابطه معنایی بین دو اصطلاح قرآنی «شهید» و «مقتول فی سبیل الله» در متن قرآن را یکی از بارزترین مصادیقی برشمرد که ریشه در حدیث سالاری دارد. قرآن علی رغم کثرت استعمال دو اصطلاح «شهید» و «مقتول فی سبیل الله»، هیچ گونه رابطه معنایی همچون تناظر، تلازم، ترتّب، تقدّم، مجاورت، تکمیل، همنشینی و یا جانشینی بین این دو ایجاد نکرده است. به عکس، در روایات صبغه اصلی اصطلاح «شهید»، معنای «مقتول فی سبیل الله» است. صرفنظر از مباحث مربوط به نقد متون اینگونه احادیث، سیطره این مفهوم از شهید بر اذهان مفسران و محققان و تسری معنای مقتول فی سبیل الله بر اصطلاح شهید در خود قرآن را میتوان حدیث سالاری در فهم قرآن برشمرد. روش پژوهش در این تحقیق، کیفی از نوع توصیفی ـ تحلیلی بوده و با هدف بررسی و اثبات عدم رابطه معنایی بین دو اصطلاح «شهید» و «مقتول فی سبیل الله» در متن قرآن صورت گرفته است تا در نهایت از این رهگذر یکی از مصادیق حدیث سالاری در فهم قرآن، تبیین گردد.
خلاصه ماشینی:
روش پژوهش در این تحقیق، کیفی و از نوع توصیفی _ تحلیلی بوده و با هدف بررسی و اثبات عدم رابطه معنایی بین دو اصطلاح «شهید» و «مقتول فی سبیل الله» در متن قرآن صورت گرفته است تا از این رهگذر یکی از مصادیق حدیثسالاری در فهم قرآن، تبیین گردد.
اینکه در روایات از باب توسعه معنایی _ به فرض ثبوت اصالت متون این روایات و اغماض از نقل به معنا در احادیث ـ کلمه «شهید» به معنای «مقتول فی سبیل الله»استعمال شده است، نباید باعث شود که این مفهوم روایی بر قرآن نیز تحمیل گردد؛ چرا که این تحمیل معنا، تعبیر دیگری از حدیثسالاری است که این نوشتار درصدد معرفی و نقد یکی از انواع آن است.
5 بدیهی است که از چهار اشتقاق فوق، «الشهادة» و «استشهاد» اگرچه در دستگاههای زبانی بعد از قرآن ارتباط معنایی وثیقی با کشته شدن در راه خدا یافتهاند، ولی حتی کسانی که شهید را به معنای مقتول فی سبیل الله میدانند، در موارد استعمال این دو تعبیر در متن آیات قرآن، ادعا نکردهاند که رابطه معنایی بین «الشهادة» و «استشهاد» با «قتل» وجود دارد.
3. در متون روایی به صورت عمده و شایع، استعمال «شهید» در معنای «مقتول فی سبیل الله» آشکار است که همین امر عامل اصلی و کلیدی ادعای ارتباط معنایی بین این دو اصطلاح در خود قرآن نیز شده است.