چکیده:
در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ دﯾﺪﮔﺎه اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ درﺑﺎر ه ﺗﻌﺎرض ﻋﻘـﻞ ﺻـﺮ ﯾﺢ و ﻧﻘـﻞ ﺻـﺤﯿﺢ ﺑﺮرﺳـﯽ ﺷـﺪه اﺳﺖ. اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻫﯿﭻ ﺗﻌﺎرﺿﯽ ﺑﯿﻦ ﻋﻘﻞ ﺻﺮ ﯾﺢ و ﻧﻘﻞ ﺻـﺤﯿﺢ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد. او ﺑﺮای رد ادﻋﺎی ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن -اﺷﺎﻋﺮه و ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ- ﮐﺘﺎﺑﯽ را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان درء ﺗﻌـﺎرض اﻟﻌﻘـﻞ و اﻟﻨﻘﻞ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ اﺳﺖ. و ی در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﻼش ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻌـﺎرض ﺑـﯿﻦ ﻋﻘـﻞ و ﻧﻘـﻞ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ. اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ در ﺻـﻮرت ﺗﻌـﺎرض ﺑـﯿﻦ ﻋﻘـﻞ و ﻧﻘـﻞ، ﻧﻘـﻞ را ﻣﻘـﺪم ﻣـﯽ دارد و دﻻ ﯾﻠﯽ را ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻣﺪﻋﺎی ﺧﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رد دﯾـﺪﮔﺎه ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن -ﮐـﻪ ﻋﻘـﻞ را اﺻـﻞ ﻧﻘﻞ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ- ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. اﯾـﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪ درﺻـﺪد اﺛﺒـﺎت اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ ﺑﺮای ﻋﻘﻞ ارزﺷﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ﻋﻘﻞ را ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد، ﻓﻘﻂ ﺑﺮای رد ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن، ﻓﻼﺳــﻔﻪ و... اﺳــﺖ. و ی در ﻧــﺰاع ﺑــﺎ ﻣﺘﮑﻠﻤــﺎن، ﺑــﻪ ﻇــﺎﻫﺮ ﻧﺼــﻮص اﺳــﺘﻨﺎد ﻣــﯽ ﻧﻤﺎﯾــﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای اﻟﻘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺼﻮص، ﻫﻤﺎن ﻧﺺ اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
ابنتیمیه در صورت تعارض بین عقل و نقل، نقل را مقدم میدارد و دلایلی را برای اثبات مدعای خود و همچنین رد دیدگاه متکلمان -که عقل را اصل نقل قرار میدهند- مطرح میکند.
وی در کتاب خود با عنوان درء تعارض العقل و النقل سعی کرده است تا ثابت کند که بین عقل و نقل هیچ تعارضی وجود ندارد و همچنین به بیان گونههای تعارض پرداخته است.
ابنتیمیه کتابی با عنوان درء تعارض العقل و النقل أو موافقة الصحیح المنقول لصریح المعقول در رد دیدگاه متکلمان و بهویژه در رد دیدگاه اشاعره نگاشته است تا بیان کند که هیچ تعارضی بین عقل و نقل وجود ندارد.
نقد دیدگاه ابنتیمیه ابن تیمیه معتقد است عقل صریح با نقل صحیح تعارضی ندارد؛ درحالیکه روایات معتبری در منابع اهلسنت وجود دارد که عقل با آنها تعارض داشته و آن را نمیپذیرد.
رائد سمهوری در کتاب نقد الخطاب السلفی در بحث تعارض عقل و نقل، ادعا میکند که ابنتیمیه در کتاب درء تعارض العقل و النقل برای رد دیدگاه متکلمان که قائل به تأویل ظواهر نصوصی که با دلیل عقلی مخالف میباشند، چهل و چهار دلیل آورده است.
بنابراین صحیح نیست که شرع بگوید عقل، حجتی باطنی است؛ ولی در نتیجه آن را حجت نداند و عقلیات، اعتباری نداشته باشند!؟ سمهوری در جای دیگری از کتابش مینویسد: مراد ابنتیمیه از نص و نقل و شرع در کتاب درء تعارض العقل و النقل، ظواهر نصوص است.