چکیده:
سیاست امنیتی ایران در عراق و سوریه با تکیه بر سازماندهی و آموزش نیروهای شبه نظامی، اعزام مشاوران بلندپایه و نقشآفرینی مستقیم، متمایز و منحصر به فرد شده است. این سیاست مورد توجه محافل سیاسی و علمی قرار گرفته و پرسشهای مهمی در مورد چرایی آن مطرح شده است؛ چرا ایران در کشورهایی همانند سوریه و عراق سیاست امنیتی متفاوتی دارد؟ در پاسخ به این پرسش، تبیینهای فراوانی در چارچوب نظریات مادینگر مطرح شدند. هدف این مقاله ارائه تبیینی تفسیری و بدیل با روش تحلیل اسنادی است. این روش علاوه بر طرح دقیق پرسش، هدف و فرضیه تحقیق، شامل ارائه یک چارچوب فکری تعاملی-دیالتیک با هدف هدایت پژوهش، انتخاب منابع دارای ویژگیهای اصالت، اعتبار، نمایندگی و معنا، گردآوری دادهها بر اساس روش «تحلیل محتوا» و پردازش دادهها و نتیجهگیری از آنها میشود. این تبیین مبتنی بر این فرضیه است که مهمترین عامل شکلدهنده به سیاست امنیتی ایران، هویت اسلامی است و بیثباتی فزاینده در منطقه و خلاء قدرت به عنوان متغییر میانجی تنها فرصتی برای تأثیرگذاری ملموستر هویت اسلامی بر سیاست امنیتی فراهم کرده است.
خلاصه ماشینی:
1. Leading from Behind حال این پرسش مطرح میشود که چرا ایران در این کشورها سیاست امنیتی متفاوتی در پیش گرفته است ؟ بسیاری از محققان ، نقش ایران را بر مبنای مکتب واقع گرایی و با مفاهیمی همانند بازدارندگی، دفاع پیشدستانه ، راهبرد پیشگیرانه (مومن زاده ، ١٣٩٢؛ مرادی و شهرام نیا، ١٣٩٤؛ ,Gray &Ospina ٢٠١٦ ;٢٠١٣ ,Fulton ;٢٠١٦ ,Al-Khoei) و نظریاتی مانند مکتب کپنهاگ و نظریه امنیت منطقه ای «باری بوزان »١ (سیمبر و قاسمیان ، ١٣٩٣؛ نیاکویی و ستوده ، ١٣٩٤) تحلیل میکنند.
در سال های پایانی حکومت پیامبر (ص ) در مدینه ، وی بارها نبردهای پیش گیرانه را به کار گرفته بودند؛ بارها قبل از این که دشمنان اقدام نظامی علیه مسلمانان در مدینه انجام دهند نیروهای خود را به سرزمین آنها اعزام کرده بود (٤٠٣ :١ Vol ,١٩٩٦ ,Waqidi).
این هویت به اصول و مبانی سیاست امنیتی در جمهوری اسلامی ایران شکل داده است .
بنابراین با این نوع نگرش به امنیت و سیاست امنیتی میتوان نتیجه گرفت که حضور نظامی و امنیتی ایران در کشورهای سوریه و عراق و حمایت از دولت بشار اسد، دولت و شبه نظامیان شیعه در عراق بر مبنای همین ارزش های امنیتی اسلامی صورت میگیرد که در کنار یکدیگر بخشی از هویت ایران را شکل داده اند.
بیثباتی سیاسی و امنیتی در کشورهایی چون سوریه و عراق این فرصت را به ایران داده است که سیاست امنیتی خود را بر مبنای هویت اسلامی خود تغییر دهد.
بیثبات شدن منطقه در سال های اخیر، زمینه و فرصت را برای عینی و ملموس شدن این تأثیرات هویت بر سیاست امنیتی ایران فراهم کرده است .