چکیده:
ژئوپلیتیک شامل سه عنصر جغرافیا، سیاست و قدرت است. اقتصاد از طرفی یکی از ابعاد فضای جغرافیایی و از طرف دیگر یکی از ابعاد قدرت است. ژئوپلیتیک بهطور ذاتی در دو عنصر از سه عنصر تشکیلدهنده خود یعنی جغرافیا و قدرت با اقتصاد پیوند خورده و به آن توجه می نماید. بنابراین چنانچه اقتصاد با قدرت و سیاست پیوند بخورد و با جغرافیا نیز عجین شود، در حوزه ژئوپلیتیک قرار میگیرد که در این صورت ژئواکونومی به عنوان بعد اقتصادی ژئوپلیتیک شکل میگیرد که در زیر مجموعه جغرافیای سیاسی قرار دارد. اگرچه از قدیم استفاده از ابزارهای اقتصادی در سیاست وجود داشته ولی پس از جنگ سرد و جهانیشدن که رویکردهای اقتصادی مورد توجه بیشتر قرار گرفتند، بحث ژئواکونومی نیز روزبه روز در سیاستهای داخلی و خارجی و بهعنوان یک روش نوین کشورداری مطرح شد. با وجود اینکه از نظر نسبت، ژئواکونومی شاخهای از ژئوپلیتیک است، ولی تفاوت هایی با آن دارد و بازیگران متعددی در آن درگیر میشوند که بر پیچیدگی این رویکرد می افزاید. ابزارهای مورد استفاده در ژئواکونومی نیز علاوه بر تعدد و تنوع زیاد، عمدتا از نوع ابزارهای قدرت نرم بوده بر پیچیدگی نظام بینالملل میافزایند. در سیاست داخلی و امور کشورداری نیز توجه به این رویکرد موجب تقویت زیربناها و زیرساخت های قدرت ملی شده و به افزایش وزن ژئوپلیتیکی کشور کمک میکند که این امر موجب تغییر رفتار و جایگاه کشور در نظام ژئوپلیتیک در راستای تحصیل منافع ملی میشود. در خصوص ایران بهنظر میرسد تحلیل مسائل کشور از دیدگاه ژئواکونومیک میتواند موجب باز شدن زاویه جدید و واقعبینانهای به فهم مسائل شده و راهکارها و راهبردهای تجویزی را بیش از پیش دقیقتر و مفیدتر می نماید.
خلاصه ماشینی:
اگرچه از قدیم استفاده از ابزارهای اقتصادی در سیاست وجود داشته ولی پس از جنگ سرد و جهانی شدن که رویکردهای اقتصادی مورد توجه بیشتر قرار گرفتند، بحث ژئواکونومی نیز روزبه روز در سیاست های داخلی و خارجی و به عنوان یک روش نوین کشورداری مطرح شد.
در سیاست داخلی و امور کشورداری نیز توجه به این رویکرد موجب تقویت زیربناها و زیرساخت های قدرت ملی شده و به افزایش وزن ژئوپلیتیکی کشور کمک میکند که این امر موجب تغییر رفتار و جایگاه کشور در نظام ژئوپلیتیک در راستای تحصیل منافع ملی میشود.
امروزه حداقل از نظر تئوریک هفت ابزار اقتصادی وجود دارند که در رویکرد ژئواکونومی به کار گرفته میشوند: ١- سیاست های تجاری سیاست های تجاری شامل ممنوعیت ورود محصولات نظیر: ورود محصولات کشاورزی ترکیه به روسیه ، ممنوعیت ورود مشروبات و آب معدنی از گرجستان به روسیه ، ممنوعیت ورود شکلات اوکراین به روسیه ، ممنوعیت ورود آجیل تاجیکستان به روسیه ، ممنوعیت ورود محصولات لبنی لیتوانیایی به روسیه (٥٠ :٢٠١٦ ,Blackwill and Harris)، بسته شدن تمام بازارهای روسیه در جنگ سال ٢٠٠٨ به روی محصولات کشاورزی گرجستان ، ممنوعیت سفر گردشگران روس به ترکیه ، افزایش قیمت گاز صادراتی به اوکراین در اوج سرمای زمستان (٢٠٠٩ ,Cornell and Starr)، محاصره تجاری گرجستان و بستن هوا، دریا، جاده ، و حمل و نقل ریلی، همراه با ارتباطات پستی توسط روسیه ، استفاده روسیه از تاکتیک های مشابه در مولداوی و اوکراین در تلاش برای مجبور کردن هر دو کشور برای عدم امضای موافقت نامه با جامعه اتحادیه اروپا (٦٦ :٢٠١٢ ,Papava).