چکیده:
این مقاله در بارة تاریخ شهری است که حدود شش هزار سال در بستر تاریخ به عنوان یکی از مهمترین مراکز تمدن و فرهنگ در ایران بوده؛ و در منابع مهم تاریخی و مذهبی نام هایی از ری وجود دارد که نشان از اهمیت و قدمت این شهر باستانی می دهد که از جمله در تورات به صورت رگه، در اوستا رغه و در متون یونانی سلوکیان، اوروپا و در دوران ساسانیان هم، ریرامفیروز ضبط شده است. شهر کهن ری از نظر قدمت همزمان با بابل و نینوا بوده؛ و در روزگاران گذشته نیز گویا یکی از شهرهای آباد ماد بزرگ به شمار میآمده است؛ و آثار مکشوفی مانند ظروف سفالین منقوش هزاره پنجم پیش از میلاد، خبر از فرهنگ کهنسال تپة چشمه علی ری میدهد که یکی از نخستین مراکز مهم تمدن در فلات مرکزی ایران بوده است. نام رگا برای اطلاق بر شهر ری در سنگ نبشتة هخامنشی بیستون اهمیت آن را در دوران هخامنشی ان نشان می دهد؛ و گزارش ری در اوستا به عنوان شهری مقدس دلیلی است بر موقعیت معنوی این شهر در ایران باستان؛ کما اینکه ستون ها و گچ بریها و ظروف مختلف عهد ساسانی و بناهای مختلف از آن دوران، نشانة اهمیت شهر در زمان ساسانیان می باشد. صرف نظر از تقدس و اهمیت شهر ری برای دستگاه روحانیت زرتشتی و همتراز بودن اهمیت آتشکده آن با آتشکده هایی چون آذرگشنسب (بزرگ ارتشتاران) آذربایجان و آذر برزین مهر و کاویان، ری در دوران حکومت ها پیش از اسلامی چون هخامنشیان تا ساسانیان اهمیت سیاسی و اقتصادی بسیاری نیز داشته است که حصار عظیم ری به خوبی گویای اهمیت آن است. در این مقاله آثار معماری مانند برج خاموشان، دژ رشکان، قلعة گبری، تپة میل، حصار ری ونقش برجسته های ساسانی معرفی می شود.