چکیده:
خانواده قدیمیترین نهاد و یا گروه اجتماعی بشری است که به اقتضای نیازهای اساسی انسان شکل گرفته و در فرایند تحولات اجتماعی، دچار تغییر و دگرگونی شده است. خانواده ایرانی نیز در گذر تاریخ دچار تحولات گوناگون شده که کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مقاله با استفاده از چارچوب مفهومی کارکردگرایی به بررسی وضعیت تاریخی خانواده و ساختار آن در یکی از دورههای مهم تاریخ ایران یعنی دوره امپراطوری «مادها»، به عنوان اولین امپراطوری غرب ایران، میپردازیم. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که در این دوره نوع غالب خانواده گسترده بوده که در درون یک شبکه خویشاوندی بزرگ میزیسته و کارکردهای تولید مثل، اجتماعی کردن و آموزش فرزندان، تولید و تامین نیازهای مصرفی و تامین امنیت اعضای خانواده را به عهده داشته است. همچنین همسرگزینی مادها برونگروهی بوده که توسط بزرگان خانواده هماهنگ میشده است. زنان و مردان نیز در داخل و بیرون از خانواده فعالیتهای اقتصادی داشتهاند.
خلاصه ماشینی:
يافته هاي اين تحقيق نشان ميدهد که در اين دوره نوع غالب خانواده گسترده بوده که در درون يک شبکه خويشاوندي بزرگ ميزيسته و کارکردهاي توليد مثل ، اجتماعي کردن و آموزش فرزندان ، توليد و تأمين نيازهاي مصرفي و تأمين امنيت اعضاي خانواده را به عهده داشته است .
تشکيل قبيله تشکيل عشيره تشکيل تيره تعدادي خانواده نمودار ٢: مراحل تشکيل قبيله از خانواده هاي خويشاوند در جامعه ماد با توجه به تفکيک نهاد سياسي از خانواده و عشيره و قبيله در قرن هفتم پيش از ميلاد و عدم تفکيک نهادهاي ديگر از خانواده ، نوع خانواده را در اين زمان ميتوان «خانواده گسترده » دانست : خانواده اي که عبارت بود از يک گروه خانگي متشکل از تعدادي خانوار که تيره اي را تشکيل ميدادند و براساس نوع سازماندهي اقتصادي و توليدي عمل ميکردند.
چنان که انتخاب ديااکو براي رهبري جامعه ماد به عنوان شخصي مورد اعتماد و عادل نشان دهنده اهميت بزرگ خاندان و خانواده در سازمان قبيله اي و خويشاوندي و جايگاه ممتاز رهبري معنوي، سياسي و اجتماعي وي در ميان مردم خود است ؛ بنابراين ميتوان تصور نمود که خانواده نقطه تمرکز خويشاوندان به حساب ميآمد و فرد در شبکه وسيعي از «روابط خويشاوندي» و نيز «دودماني» قرار ميگرفت .
در نوشته هاي باستاني «دهيو» کم و بيش با قلمرو ساتراپ (که يک واحد سياسي و تا حدي نژادي بوده و يا ناحيه کوچک و مجزايي در داخل قلمرو مزبور) انطباق پذير بوده است (همان ، ٢٣٩)؛ بنابراين براساس اين داده ها ميتوان نوع خانواده در دوره متأخر ماد را خانواده گسترده قبيله اي دانست که داراي ساختار و تقسيم کار پيچيده بود و ماهيت پدرسالاري داشت و تقسيم قدرت نيز در داخل آن سلسله مراتبي بود.