چکیده:
واکاوی تحولات تاریخی با بهرهگیری از شاخصهای جدید تمدنی، میتواند به داوری در باره فقدان یا وجود، و در صورت اخیر، سنجش سطح و میزان فرایند تمدنی در برشهای گوناگون تاریخی مدد رساند. این نوشتار، به بررسی تحلیلی ویژگیها و تحولات شهر حله در عصر مغولان با تکیه بر این شاخصها پرداخته است. مهمترین شاخصهای تمدنی در مطالعات نوین عبارتاند از: گستردگی، علم و دانش، رواداری و مهار خشونت، عمران و آبادانی، جایگاه زنان و فرودستان، و ادبیات. مجموعه شواهد گردآوریشده، نشانگر آن است که در این دوره بحرانی، شهر شیعهنشین حله، دارای یک فرایند تمدنی بوده است. این پژوهش با رویکرد تمدنی و با روش ترکیبی تاریخی و تمدنی و با تکیه بر منابع تاریخی مانند: تواریخ محلی حله، فهارس نسخ خطی، تواریخ عمومی، تراجم، دائرةالمعارفها و پارهای پژوهشهای نو انجام گرفته است.
خلاصه ماشینی:
در این باره، آثار ذیل قابل توجه است: ـ «بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حله و نقش آن در فرهنگ و تمدن اسلامی از سده پنجم تا سدۀ نهم»، از دکتر زهرا طاهری پور (دانشگاه پیام نور)؛ ـ «مکتب حله از منظر تاریخ و جایگاه آن در اندیشه امامیه»، از دکتر محمد حاجی تقی (دانشگاه شهید بهشتی)؛ ـ «الصلات الثقافیة بین الحله ومدن الشرق الاسلامی من خلال رحلات العلمیة من القرن السابع حتی نهایة القرن التاسع الهجریین»، از ایمان عبید وناس (دانشگاه بابل در حله)؛ ـ «الحیاة الفکریة فی الحلة فی القرنین السابع والثامن الهجریین»، از ماجد عبد زید احمد الخزرجی (دانشگاه مستنصریه بغداد).
علاوه بر رسالههای فوق در دانشگاههای ایران و عراق، کتابهای متعددی نیز در این باره نوشته شده است که از جمله آنها میتوان به این موارد اشاره کرد: ـ مزیدیان، پژوهشی دربارۀ اوضاع سیاسی و فرهنگی امیرنشین مزیدی اسدی در حله، از عبدالجبار ناجی یاسری؛ ـ مدرسة الحلة العلمیة ودورها فی حرکة التأصیل المعرفی، از عیسی حسن حکیم؛ ـ الحوزة العلمیة فی الحلة نشأتها وانکماشها الاسباب والنتائج، از عبدالرضا عوض؛ ـ الحیاة الفکریة فی الحلة خلال القرن التاسع الهجری، از یوسف الشمری؛ ـ مدرسة الحلة وتراجم علمائها من النشوء الی القمة، از حیدر السید موسی وتوت الحسینی.