چکیده:
سرزمین ایلام صاحب فرهنگ و تمدنی اصیل و تاریخی چند هزار ساله است. آثار و تپه های باستانی و حتی زبان و واژه های موجود حکایت از مردمی ایرانی الاصل با فراز و نشیب های فراوان دارد . با این حال متاسفانه تاکنون چه در زمینه باستان شناسی و چه در زمینه های تاریخی، فرهنگی و حتی اقتصادی تحقیقات و پژوهش هایی در خور درباره این منطقه صورت نگرفته است و همین امر باعث قلت منابع و مآخذ گردیده و از طرف دیگر به نوعی گمنامی این منطقه را در پی داشته است . مقاله حاضر به طور بسیار مختصر و موجز گوشه ای از تاریخ چند هزارساله ایلام را به تحریر در آورده است، در واقع همانطوری که از عنوان مقاله پیداست ما در پی آن هستیم که با نگاهی گذرا تحولات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی استان ایلام را در دوره ساسانیان باروش توصیفی –تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای مورد بررسی قرار دهیم .
خلاصه ماشینی:
چهره تاریخی استان ایلام تا صد سال پیش ناشناخته بود، ولی در نتیجه بررسی های باستان شناختی که در شوش(پایتخت عیلام )، دهلران، موسیان، دره شهر، هلیلان، ایوان ودیگر مناطق استان ایلام به عمل آمد چهره تاریخ این منطقه باستانی نمودار شدو معلوم شد که یکی از کهن ترین کانونهای تاریخی و باستانی ایران است (علیرضایی،1380: 21).
شهرهای ایلام در دوره ساسانی اهمیت دادن ساسانیان به این منطقه و دنبال کردن سیاست تمرکز و یکجانشینی عاملی شد تا روز به روز بر شهرهای بزرگ و بزرگتر شوند، مصالح معماری معمولا قلوه سنگ، ملاط، ساروج و گچ بوده اند و بناها به شکل چهر طاقی، طاقهای هلالی و جناقی راهروها و کنبدهای مختلف داشته اند، این نوع معماری خاص دوره ساسانی است، طاقنمای راهرو صلیبی و گنبدهای شلجمی و اهلیجی را، چه در طبقات پایین و بالایی متحمل شده است که می توان این عناصر را امروزه دید ولمس کرد، با توجه به تفاوت فراوانی بافت شهری و نوع مصالح معماری عیلامی و ساسانی، باستان شناسان، امکان وجود شهر عیلامی را در منطقه ای که امروزه دره شهر نامیده می شود را منتفی دانسته اند ؛ در واقع دمورگان ویرانه های شهر مدکتو رت در دهانه کرخه و سیمره یعنی دره شهر کنونی اعلام کرد، در حالی که دره شهر در محل تلاقی دو رود سیمره و کشکان واقع شد است، پنجاه سال بعد از دمورگان، گریشمن محل مدکتور ر در بخش وسلطای رود کرخه اعلام کرد(افشار، 1372؛ 51-249).