چکیده:
تلاش برای احیای آثار مکتوب گذشته، امری ضروری است؛ زیرا حفظ فرهنگ و ادب هر جامعه در گرو حفظ آثاری است که در پویایی و استحکام فرهنگ آن جامعه، سهم داشتهاند. باب «ترسل و انشاء» را میتوان یکی از انواع مهم نثر ادبی دانست که در تاریخ ادب زبان و ادب پارسی، سابقهای طولانی دارد. نسخه خطی بدایع الانشاء نمونه شاخص و برجستهای از این فن شریف است که به قلم مولانا یوسفی هروی (940ق) با نثری فنی و مصنوع نوشته شده است. این اثر، مجموعهای از ترسلات است که با 378 شماره از یکدیگر تفکیک شده و مولف آن را بهقصد تعلیم فن ترسل و انشاء برحسب طبقات مردم، در سه قسم نوشته است. هدف این پژوهش، معرفی، توصیف و تحلیل ساختاری نسخه، بیان ویژگیهای زبانی، ارزشهای ادبی، دینی و تاریخی است. از بدایع الانشاء حدود هفده نسخه خطی در کتابخانههای ایران موجود است. در این پژوهش، استنساخ و معرفی کتاب بر اساس قدیمیترین و کاملترین نسخه، که متعلق به کتابخانه ملک است، انجام گرفته است.
خلاصه ماشینی:
همچنین در باب اهمیت بدایع الانشاء، به طور کلی باید خاطرنشان کرد که از دیدگاه های سیاسی، مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و تاریخی این دوره ، هماننـد منشـآت اسـفراینی، فرائـد غیاثی شهاب الدین عبدالله جامی، همایون نامه جمال الدین الاسلام (منشـی)، ریـاض الانشـاء خواجه عمادالدین محمود گاوان (صدرجهان )، رقعات جامی، مطلـع السـعدین کمـال الـدین عبدالرزاق بن اسحاق سمرقندی، منشأ الانشاء ابوالقاسم شهاب الدین احمـد خـوافی، ترسـل اسفزاری، رقعات امیر علیشیر نوایی و نامۀ نامی خواندمیر درخور اهمیـت و اعتبـار اسـت و ارزش ژرف نگری و تفحص جدی به منزلۀ یکی از آثار فارسی را که در خارج از ایران و در شبه قارٔە هند پدیده آمده ، دارد.
وی در ادامه پس از ذکر نام خود، که سّنتی قدیمی در دیباچه نویسی است ، سبب تألیف کتاب را چنین بیان میکند: «بنـدٔە فقیـر و کمینـۀ حقیـر نظم یوسفی آنکه شدش نامه سیه ـ غفرالله تعالی ذنبه ـ که این رسـاله ای اسـت مُسّـمی بـه بدایع الانشاء مشتمل بر محاوراتِ خطـابی و جـوابی کـه جهـت فرزنـد عزیـز قـر العـین ، رفیع الدین حسین ـ طال عُمره ـ و سایر طالبان در حیز عبارت و قید کتابت آمـده » (یوسـفی هروی، ٩٥٠: مقدمه ).