چکیده:
امام هادی علیه السّلام هرچند از نظر سیاسی در محدودیتی بسیار شدید به سر می برد و فعالیت سیاسی برای وی مقدور نبود، اما از نظر علمی و پاسداری از مرزهای عقیده و ایمان امت اسلامی گام های بزرگی برداشت. با نگاهی به زندگی و سیره مبارک آن حضرت می توان محور تلاش های علمی و فرهنگی و اندیشه ای وی را در چند موضوع بیان کرد. 1) مبارزه آن حضرت با فرقه های مختلف گمراه مانند گروه مجسّمه، غلات و اندیشه های جبرگرایی از نمونه های بارز جهاد علمی عقیدتی آن حضرت محسوب می شود. 2) میراث علمی آن حضرت در جهت پاسخگویی به نیازهای جامعه (مشکلات فکری و عقیدتی) و رفع شبهات و تربیت شاگردان، که در نوشتار حاضر به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
خلاصه ماشینی:
موسی مبرقع (برادر امام هادی علیه السلام ) پرسش ها را نزد امام آورد و بعد از مناظراتی بین او و آن حضرت ، حضرت پاسخ آن ها را مکتوب کرد الف : در تحف العقول و با مقداری تفاوت در بحارالانوار منقول است که : موسی بن محمد بن الرضا (علیه السلام ) گوید: در دیوان عمومی به یحیی بن أکثم برخوردم و از من مسائلی پرسید و من نزد برادرم علی بن محمد (علیهماالسلام ) رسیدم و میان من و او پندها گفت و گو شد که بینا شدم و مرا به طاعت او واداشت ، به اوگفتم : قربانت ، ابن أکثم نامه ای به من نوشته و مسائلی از من پرسیده تا به او در پاسخ فتوی دهم ، امام خنده ای کرد سپس فرمود: تو به او فتوی دادی؟ گفتم نه ، نمی دانستم ، فرمود: آن مسائل چیست ؟ گفتم : از من پرسیده است : ١-از قول خدا که گفت : «آنکه در نزد او بود علمی از کتاب ، من آن را برایت می آورم پیش از اینکه چشم بر هم زنی»(نمل /٤٠)، آیا پیغمبر خدا (سلیمان ) نیازمند به علم آصف بود؟ ٢-از قول خدا که فرمود: «پدر و مادرش را بر تخت آورد و همه برادرانش بر خاک افتاده ، سجده کردند»(یوسف /١٠٠)، آیا یعقوب و فرزندانش که پیغمبر بودند برای یوسف سجده کردند؟ ٣-از قول خدا که فرمود: «اگر تو شک داری در آنچه به تو فرو فرستادیم ، بپرس از کسانی که کتاب می خوانند»(یونس /٩٤)، این آیه خطاب به کیست ، اگر مخاطب خود پیغمبر است او در شک بوده و اگر دیگری است قرآن بر چه کسی نازل بوده است ؟ ٤-واز قول خدا که گفت : «واگر هر آنچه درخت در زمین است قلم باشد ودریا مرکب وبه دنبالش هفت دریا باشد، کلمات خدا به پایان نرسد» (لقمان /٢٦)، این دریاها چیست وکجایند؟ ٥-وازقول خدا که فرمود: «در آن است آنچه دل خواهد ودیده خوش دارد» (زخرف /٧١) دل آدم خواست گندم بخورد واز آن خورد پس چرا عقوبت شد؟ ٦-وازقول خدا که فرمود: «یابه آن ها تزویج کند مردان ویا زنان »(شوری/٤٩) خدا به بنده هایش مردان را تزویج کرده ، با این حال قومی را که بدان عمل کردند عقوبت نمود؟ ٧- از گواهی یک زن که تنها نافذ است با اینکه خدا فرموده : «گواه بگیرید دو مرد عادل از خود را» (طلاق /٢) امام (ع ) فرمود: به اوپاسخ بنویس گفتم : چه بنویسم ، فرمود: بنویس بنام خداوند بخشندة مهربان ، نامۀ تو که خدایت به راه حق هدایت کند به من رسید ومقصودت آزمایش ما بوده است ورنج دادن ما، تا بلکه راهی برای عیب جویی ما به دست آوری، اگر پاسخ نارسا باشد خدا تورا طبق نیتی که داری پاداش دهد، ما پاسخ مسائلت را شرح دادیم ، خوب گوش بده وفهمت را رام آن سازوبدان دل بده که حجت برتو تمام است والسلام .