چکیده:
درباره علل نزول آیات حجاب، روایات متعددی در منابع اهل سنت گزارش شده است که به برخی وقایع تاریخی زمان رسول الله (ص) باز میگردد. با توجه به اهمّیّت موضوع و برداشتهای متفاوت از وجوب این حکم الهی، بررسی صحّت این روایات و تاریخگذاری آن و تبیین و جمع روایات به ظاهر مختلف ضروری مینماید. این مقاله با نگاه مشترک به متن و سند، به روش توصیفی _ تحلیلی و با عنایت به مبانی کلامی، به ارزیابی سندی و محتوایی روایات این حوزه میپردازد. با پیادهسازی روش تعیین حلقه مشترک با نگاه یُنبل و موتسکی و نیز روش سنتی، سند را مورد بررسی قرار داده و در تبیین موضوع و اعلامِ نتیجه متقن و یقینی، جهات دلالی را نیز مورد توجه قرار داده است. در پایان با عنایت به نتایج ارائه شده، موانعی در پذیرش صحت برخی روایات همچون ضعف راوی و نیز جهات دلالی در این حوزه یافت شده که صدور آن ها را غیر قطعی مینماید. ضمن اینکه اثبات مینماید برخلاف نظر برخی مستشرقان، همه روایات از طریق تعیین حلقه مشترک، ضرورتاً جعلی نبوده و نظر افراطگرایانه در ردّ روایات، صائب نمیباشد.
خلاصه ماشینی:
روایات دسته چهارم به عنوان سبب نزول آیات حجاب ارائه نگردیده است، بلکه به فضای تاریخی بحث اشاره دارد: دسته اول: روایاتی که عنوان میدارد، شبی همسر پیامبر (ص)، سوده، به جهت قضای حاجت از منزل خارج شده و در تاریکی شب خلیفه دوم او را شناخته و مورد عتاب قرار داده است.
دسته دوم: روایاتی است که نزول آیات حجاب را در جهت موافقت خداوند با خلیفه دوم میداند، زمانی که در مورد پوشش زنان پیامبر (ص) متذکر شده و از ایشان میخواهد تا در برابر افراد خوب و بد که به حضور میرسند، همسران را امر به حجاب نماید که در پی آن، آیات نازل میگردد.
این روایات به نقل از «أنس ابن مالک» آورده شده است که در تفسیر القرآن صحیح بخاری و باب «لا تدخلوا بیوت النبی» به آن اشاره گردیده است: «حدثنا مسدد عن یحیی عن حمیدعن أنس قال قال عمر (رض) قلت یا رسول الله، یدخل علیک البر والفاجر، فلو أمرت أمهات المؤمنین بالحجاب،فأنزل الله آیة الحجاب» (مسدد به طریق خود از أنس و از عمر نقل می نماید که گفت ای رسول خدا!
تا اینکه آیه قرآن نازل شده است!!» با وجود غیرت و حرص خلیفه دوم بر حجاب و امنیت زنان پیامبر (ص)، اگر طبق برخی روایات، این واقعه بعد از نزول آیات حجاب صورت گرفتهاست، نداشتن پوشش واجب بر همسران پیامبر (ص) امری عجیب و غیرقابل باور مینماید.