خلاصه ماشینی:
"علی دشتی (از یادداشتهای منتشر نشده) غوغای امیال از اقدم ازمنهء تاریخی و بنظر تمام اهل فکر و نظر وجه امتیاز انسان از سایر جنبندگان کرهء زمین عقل،یعنی قوهء ادراک است ولی وجه امتیاز افراد انسان از یکدیگر عقل و حتی علم و معرفت هم نیست،بلکه آن چیزیکه افراد بشر را بر یکدیگر ترجیح و برتری میدهد قوت اخلاق است.
؟جز جانوری که بحربهء عقل و دانش مجهز شده است و از وجودش جز فقر و محنت چیزی تراوش نمیکند!و بگفتهء سنائی: «چو دزدی با چراغ آید گزیدهتر برد کالا» بحسب ظاهر در قضیه قدری تناقض احساس میشود چه فرض کردیم وجه امتیاز انسان از حیوان عقل است ولی وجه امتیاز افراد بشر از یکدیگر عقل نیست.
و میان این دو قضیه که وجه امتیاز انسان از حیوان عقل است و در جامهء انسانی قدر افراد بضائل و ملکات اخلاقی است تناقضی موجود نیست."