چکیده:
امروزه با توسعه و رشد فناوری اطلاعات، ابزارهای گوناگونی در حوزه تحقیقات شکل گرفته و راه دستیابی به علوم و تولید دانش، هموارتر از گذشته گردیده است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از جمله مراکز پیشرو در زمینه داده پردازی علوم اسلامی است که تولیدات فاخر و ارزشمندی را تقدیم جامعه علمی نموده است.
یکی از اموری که پیوسته پژوهشگران در روند تحقیق به آن نیاز داشته و دارند، دسترسی به لغت نامه و فرهنگ واژگان یا اصطلاحات است که آنان را در خصوص فهم آسان کلمات و درک بهتر معانی عبارات کتب یاری رساند.
نظر به اهمیت این بحث، در این شماره از فصلنامه، به حضور مدیر گروه ادبیات مت نکاوی نور، جناب آقای مسیح توحیدی رسیدیم و کارهای علمی و فنی صورت گرفته در این مرکز را در حوزه مربوط به لغت جویا شدیم؛ امید که مباحث مطر ح شده در این گف توگو برای خوانندگان و علاقه مندان عزیز قابل استفاده باشد.
خلاصه ماشینی:
به همین جهت، نگاه اوّل ما به منابع از این نظر بود که آیا این منبع امکان آن را دارد که بتوانیم قاعدههایی را مشخص نماییم که ماشین بتواند تشخیص دهد که فلان کلمه، مدخل است و چیزی که مقابلش آمده نیز توصیف آن است؟ بحمدالله، توانستیم این کار را انجام دهیم و کتابهایی با این ویژگی انتخاب شد و وارد چرخه کارمان قرار گرفت.
آیا ساختار ارتباطی که هماکنون در بین مداخل و توصیفات کتب لغوی در نظر گرفته شده، قابل تعمیم به سایر اطلاعات غیرلغوی نیز هست؟ بله؛ فارغ از بحث لغت، در ساختار، به یکسری مداخل رسیدهایم که بسیار محوری هستند و همه لغات، ذیل این مداخل پدر قابل توصیف هستند؛ به بیان دیگر، از موضوع مدخلمحوری در لغتنامه، به سوی ایجاد یک فرهنگنامه واژگان پیش میرویم و همه معانی یک واژه را که در منابع مختلف آمده، به صورت دستهبندی شده و یکجا در دسترس قرار میدهیم.
در این گونه موارد، مداخل مرتبط با مدخل مورد نظر را تجمیع کردهایم تا کاربر به همه واژگان مرتبط با کلمه مورد نظر خویش دسترسی داشته باشد؛ به عنوان مثال، در کتاب «الإفصاح» ذیل موضوع «تغذیة الولد»، مداخل: «الغِذاء»، «الِخاء»، «العُلالة»، «اللدود»، «التَّرَف»، «السَّرهقة»، «القرم» و «المعاجاة» آمده است که هر مدخل، توصیف خاص خود را دارد و متفاوت از سایرین است؛ ولی تمامی این مداخل که همریشه هم نیستند، در مفهوم «تغذیة الولد» با یکدیگر دارای «ارتباط» هستند و چه بسا چنین ارتباطی، گره از کار محقق باز کند و او را به هدفش نایل گرداند.