چکیده:
بنیادگرایی بر طیفی وسیع از جریانها و جنبشهای فکری و سیاسی اطلاق
میگردد که منشا و ماهیت دینی داشته و با مقاصد سیاسی به تجدید حیات
باورهای دینی روی آوردهاند. بنیادگرایان دینی مداعی لزوم بازسازی جامعه و
روابط اجتماعی براساس آن هستند. در این میان، بنبادگرایان اسلامی بر این
عقیدهاند که برنامه اسلا طرحی کامل بوده و اجتماع و سیاست را نیز فرا
میگیرد. از سوی دیگر، از مباحث مهم حوزه سیاست، مسئله نظارت مردمی
است که به هدف محدود کردن قدرت حاکمان و جلوگیری از فساد و سوء
استفاده از قدرت، همواره مورد توجه مکاتب گوناگون قرار گرفته و برای این
منظور اهرمهایی نیز پیشبینی کردهاند. در این راستا، نوشتار حاضر با روش
تحلیلی - توصیفی و بررسی بارهای از ملاکها و شیوههای موجود. مسئله
نظارت مردم بر حکومت و ریشههای آن را در آموزههای دینی، رفتار و مشی
پیامبراسلام صلی الله علیه و اله و امامان معصوم علیهم السّلام ردیابی و مطالعه میکند. ضمن آن که با
طرح مکانیسم احزاب (به عنوان راهکار محصول مدرنیته)» میتوان با بیان
معنایی خاص از حزب به مطابقت آن با فقه سیاسی شیعه دست یافت.
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر، از مباحث مهم حوزه سیاست، مسئله نظارت مردمی است که به هدف محدود کردن قدرت حاکمان و جلوگیری از فساد و سوء استفاده از قدرت، همواره مورد توجه مکاتب گوناگون قرار گرفته و برای این منظور اهرمهایی نیز پیشبینی کردهاند.
از این رو، مقاله حاضر سعی خواهد کرد پس از بررسی مفهوم بنیادگرایی و بنیادگرایی دینی، نظارت عمومی را به مثابه مسؤولیتی عام و اجتماعی از منظر آموزههای دینی و فقه سیاسی مورد بررسی قرار دهد و معلوم گردد از نگاه بنیادگرایان دینی در حوزه فقه سیاسی، سازوکارهایی برای این مهم وجود دارد که اندیشمندان سیاست در مقام عمل لازم است بدانها توجه داشته باشند.
بهخاطر تعصب و جزماندیشی فراوان نسبت به این افکار تغییرناپذیر، هر کس که اندک اختلاف نظری با اعتقادات آنها داشته باشد، مورد طرد و تکفیر قرار میگیرد و به خاطر اعتقاد به حقانیت مطلق خود، فضایی برای پرسش و نقد باقی نمیگذارد و چون دیگران را مطلقا باطل میداند، امکان گفتگوی سیاسی، داد و ستد فرهنگی، تکثرگرایی، آزادیهای سیاسی و اجتماعی و مردمسالاری را منتفی دانسته و از نگاه آنها تساهل تسامح و سازش حق و باطل، مطرود است و مطلوب آنها جامعه تکصدایی خواهد بود.
جمعبندی و نتیجهگیری در این نوشتار سعی شده است ضمن تبیین مفاهیم بنیادگرایی، بنیادگرایی اسلامی و نظارت و انواع آن، ضرورت بحث نظارت بر حکومت در اسلام و اهمیت آن با تکیه بر آموزههای مکتب شیعه تبیین گردد و بیان شد که در حقیقت، بنیادگرایی دینی نوعی حرکت با برنامه سیاسی بهشمار میآید که تنها به حقانیت نص قرآن مجید ایمان دارد، بلکه مدعی لزوم بازسازی جامعه و روابط اجتماعی براساس آن است.