چکیده:
علیرغم دیدگاه مخالفان، امروزه دیدگاه پذیرش مداخله کیفری در حوزه خانواده در عرصه قانونگذاری اجرایی شده است. با اینحال، موافقان مداخله کیفری نیز معتقدند اختیار دولت در مداخله محدود است و باید از کیفر بهعنوان آخرین راهکار استفاده شود. مداخله کیفری که از رهگذر جرمانگاری صورت میگیرد، موجب تحدید آزادی شهروندان میشود؛ فلذا، خلاف اصل بوده، اجرای آن نیازمند توجیه است. در این راستا اصول و مبانی چهارگانه آسیب، پدرسالاری قانونی، اخلاقگرایی و کمالگرایی، جهت توجیه جرمانگاری مطرح شده است. جستوجو در قوانین کیفری حوزه خانواده در ایران نشان میدهد ردپای این مبانی را در برخی جرمانگاریها میتوان مشاهده کرد. به طور خاص اصل آسیب آثار بیشتری نسبت به سایر مبانی بر قوانین کیفری میگذارد و بسیاری از جرمانگاریهای حوزه خانواده متاثر از این اصل است. این مقاله تلاش دارد با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، ضمن بیان مبانی جرمانگاری، مصادیق مداخلات کیفری در حوزه خانواده در ایران را بررسی و تحلیل کند. از اینرو، پس از بیان مقدمهای در خصوص لزوم یا عدم لزوم مداخله کیفری، مبانی جرمانگاری بیان میشود و مصادیق جرمانگاریهایی که ذیل هر مبنا قرار میگیرد، مطرح میگردد.
خلاصه ماشینی:
به عنوان نمونه، رابطه والدین و فرزندان و زوجین نسبت به یکدیگر بر پایه محبت بنا شده و حوزه حریم خصوصی محسوب میشود، اما اگر پدری به بهانه تربیت، طفل را در معرض آسیبهای جسمی، روانی، عاطفی یا اخلاقی قرار دهد، آیا نباید مورد مؤاخذه کیفری قرار گیرد؟ علاوه بر این، همانگونه که حفظ کرامت انسانی یکی از محورهای خصوصی بودن خانواده است، اگر حرمت و کرامت جسمی یا روحی مورد تهاجم قرار گیرد، آیا نباید چنین فرد ناقض کرامت انسانی را مجازات کرد؟(عظیمزاده و میرزازاده، 1395، ص43) علیرغم وجود اختلافنظرهای فراوان در ضرورت یا عدم ضرورت مداخله کیفری در حوزه خانواده، ایده طرفداران دخالت پذیرفته شده و در برخی موارد قانونگذار برای حمایت از خانواده و اعضای آن ضمانتاجرای کیفری تعیین کرده است.
بنابراین، برای اینکه دولت بتواند در راستای صیانت از بنیان خانواده و دفاع از آزادی اعضای آن به مداخله کیفری اقدام کند، نیاز است تا عملی را که میخواهد از حیطه آزادی افراد خارج سازد، از فیلتر مبانی جرمانگاری عبور دهد.
امکان مداخله کیفری در حقوق خانواده بر پایه برخی ضروریات وجود دارد؛ اما برای اینکه دولت بتواند در راستای صیانت از بنیان خانواده و دفاع از آزادی اعضای آن به مداخله کیفری اقدام کند، نیاز است تا عملی که میخواهد آن را از حیطه آزادی افراد خارج کند، از فیلتر مبانی جرمانگاری عبور دهد.
دغدغه حمایت از خانواده و اعضای آن از طرفی و راهگشایی مبانی جرمانگاری در جهت تحقق این دغدغه از طریق مداخله کیفری موجب شده است قانونگذار ایران نیز به تکاپو افتاده و اقدام به جرمانگاریهای متعددی در حوزه خانواده کند.