چکیده:
با آغاز دوران قاجاریه ادبیات ایران دستخوش دگرگونی میشود. هرچند در زمینه داستاننویسی و خلق
منظومههای غنائی, ادبیات این دوره را نمیتوان ادبیات پرباری دانست ولی از دوره مشروطه به بعد, تحولاتی در
این عرصه پدید آمد و موجب آشنایی ایرانیان با شعر غنائی رمانتیک و ادبیات مدرن شد. بیتردید شعر غنائی
دستاورد جنبش رمانتیک بهحساب میآید. در ایران بخش عمده ادبیات غنائی مربوط به منظومههای غنائی و
تحولاتی است که در منظومه نویسی از آغاز تا نیمه اول سده سیزدهم هجری پدید آمده است. مطالعه پیرامون
پانزده منظومه عاشقانه قاجار و بررسی و مقایسه ساختارگرایانهی چهار منظومه برجسته این دوران بهصورت
خاص به نامهای منظومه "آفیروز و نسرین" و "رابعه و بکتاش" مربوط به قبل از مشروطه و دو منظومه
"شیدوش و ناهید" و" زهره و منوچهر" مربوط به بعد از تحولات نهضت مشروطه نشان میدهد که هرچند
ساختار منظومههای عاشقانه در دوران قاجار عمدتا جنبه تقلیدی دارد اما بعد از مشروطه دچار تحولات ملموسی
در ساختار چه ازنظر محتوا و چه از نظر روایی شده است.
خلاصه ماشینی:
مطالعه پیرامون پانزده منظومه عاشقانه قاجار و بررسی و مقایسه ساختارگرایانهی چهار منظومه برجسته این دوران بهصورت خاص به نامهای منظومه "فیروز و نسرین" و "رابعه و بکتاش" مربوط به قبل از مشروطه و دو منظومه "شیدوش و ناهید" و" زهره و منوچهر" مربوط به بعد از تحولات نهضت مشروطه نشان میدهد که هرچند ساختار منظومههای عاشقانه در دوران قاجار عمدتاً جنبه تقلیدی دارد اما بعد از مشروطه دچار تحولات ملموسی در ساختار چه ازنظر محتوا و چه از نظر روایی شده است .
در این جستار نخست در بخش اول به تعاریف اجمالی نوع ادبی غنایی و تأثیر مکتب رمانتیک بر آن و مختصری در مورد شعر غنایی و وضعیت ادبیات غنایی در دوران قاجار و سپس در بخش دوم به مقایسه ساختاری- تطبیقی چهار منظومه عاشقانه این دوران با نام های" فیروز و نسرین" "رابعه و بکتاش" "شیدوش و ناهید" " زهره و منوچهر" پرداخته شده است.
( صورتگر، 1384 : 195 ) مهمترین منظومه های عاشقانه این دوران به شرح زیر است: 4-1- خرم وزیبا: در قالب مثنوی و به وزن خسرو و شیرین نظامی بحر هزج شامل 8000 بیت در شرح داستان بازرگان زاده ی ایرانی ساکن روم است که زیبا دختر پادشاه سر اندیب را به خواب می بیند و عاشق او شده و پس از جنگ های بسیار با وی ازدواج می کند.