چکیده:
هدف: نگاره حاضر بر آن است تا به این سوال پاسخ دهد که مولفههای هویت ملی ایران چگونه و به چه صورت در شکلگیری و قوام و دوام سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نقشآفرینی میکنند.
روش: در پژوهش حاضر کوشیده میشود که با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر اطلاعات مبتنی بر روش کتابخآنهای، ضمن تبیین مفهوم «هویت ملی»، نحوه تکوین و شکلگیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران توضیح داده شود.
یافته: کنکاشها بیان گر آن است که سه مولفه هویت ملی-اسلامیت، ایرانیت و تجدد- بنا به نحوه تقدم و تاخر، هر کدام به گونهای در معماری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران موثر واقع بودهاند.
نتیجهگیری: از این مقاله اینگونه مستفاد میگردد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به شدت از هویت ملی و مشخصههای آن متاثر است و به واقع مناسبات و روابط خارجی ایران ناشی از بینش منبعث از هویت ملی آن برساخته میشود.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی هویت ملی، تکوینگرایی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ایرانیت، اسلامیت، تجدد مقدمه بر اساس نگرش و بینش جامعهشناختی، میتوان با توجه به سبقه تاریخی، تحول مذهبی و دوره جدید فرهنگ عمومی، ساختار هویتی ایران را شاملِ سه لایهی فرهنگی متفاوت و ناهمگون قلمداد کرد.
(براتعلی پور 1393، 143) بدین صورت است که در تاریخ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بسته به اینکه کدام یک از مولفههای هویت ملی برجسته گردد به همان نسبت سیاست خارجی و اصول آن نیز متناسب با نوع مولفه دچار تغییر و تحول میشود.
بازتاب چنین تلقی در تبیین و توضیح رفتار سیاست خارجی یک کشور آن است که کنشگران بر اساس هویت زمینهمند خویش، جهان را برای خود تعریف مینمایند و بر اساس آن دست به کنش و واکنش زده و از این طریق واقعیت (Fact) نظام بین الملل را بر میسازند و به گونهای دو سویه، در رابطه با آن ساخته شده و هویت آنها دچار تحول میشود.
(دهقانی فیروزآبادی و وهاب پور 1394، 67-66) استقلالطلبی یکی دیگر از مشخصههای هویتی نظام جمهوری اسلامی ایران، برجسته شدن این کشور به عنوان یک کشور «مستقل و غیر متعهد» در نظام بین الملل میباشد؛ که پژواک آن را میتوان به خوبی در شعار «نه شرقی، نه غربی» به عنوان سیاست کلان کشور در حوزه روابط خارجی مشاهده نمود.
(دهقانی فیروزآبادی 1388، 165) نظام جمهوری اسلامی ایران، نه تنها عدالت گستری و عدالتخواهی را برای جهان اسلام بلکه برای کل جهان بشریتخواهان است؛ و از این روست که خود را به عنوان یک کشور «عدالتخواه و عدالتجو» به جامعه بین الملل معرفی نموده است.