چکیده:
تبلیغات انتخاباتی، بهعنوان سازوکاری که امکان انتخاب شایسته را برای انتخابگران فراهم میسازد، نقش مهمی در شکلگیری انتخابات آزاد و منصفانه دارد. وجود رقابت انتخاباتی آزاد، سالم و ضابطهمند، از جمله شاخصههای تعیین صحت جریان انتخابات و منصفانه بودن آن است، ازاینرو تبلیغات انتخاباتی باید فرایندی دموکراتیک داشته باشد؛ فرایندی که در آن بیطرفی، احترام به حیثیت اشخاص، آزادی سیاسی و رسانهای، برابری در برخورداری از امکانات تبلیغاتی، قاعدهمند بودن هزینههای تبلیغاتی و کنترل قضایی وعدههای انتخاباتی لازمهی دستیابی به الگویی شایسته برای تبلیغات انتخاباتی است. در این نوشتار، با بررسی آثار و اسناد داخلی و خارجی، معیارهایی برای تبلیغات شایسته ارائه و میزان انعکاس آنها در قوانین انتخاباتی ایران نیز بررسی شد. در نتیجهی این بررسی مشخص شد که تبلیغات انتخاباتی در انواع انتخابات در ایران، بهدلیل ضعفهای قانونی، اجرایی و فرهنگی، با وضع مطلوب فاصله دارد و فقدان قواعد جامع در حوزهی تامین مالی هزینههای تبلیغاتی، زمانبندی تبلیغات، شیوههای تبلیغات و دسترسی برابر نامزدها به امکانات تبلیغاتی و رسانهها در قوانین انتخاباتی کشور محسوس است.
خلاصه ماشینی:
وجود رقابت انتخاباتی آزاد، سالم و ضابطهمند، از جمله شاخصههای تعیین صحت جریان انتخابات و منصفانه بودن آن است، ازاینرو تبلیغات انتخاباتی باید فرایندی دموکراتیک داشته باشد؛ فرایندی که در آن بیطرفی، احترام به حیثیت اشخاص، آزادی سیاسی و رسانهای، برابری در برخورداری از امکانات تبلیغاتی، قاعدهمند بودن هزینههای تبلیغاتی و کنترل قضایی وعدههای انتخاباتی لازمهی دستیابی به الگویی شایسته برای تبلیغات انتخاباتی است.
در نتیجهی این بررسی مشخص شد که تبلیغات انتخاباتی در انواع انتخابات در ایران، بهدلیل ضعفهای قانونی، اجرایی و فرهنگی، با وضع مطلوب فاصله دارد و فقدان قواعد جامع در حوزهی تأمین مالی هزینههای تبلیغاتی، زمانبندی تبلیغات، شیوههای تبلیغات و دسترسی برابر نامزدها به امکانات تبلیغاتی و رسانهها در قوانین انتخاباتی کشور محسوس است.
در مقام بیان ضرورت انجام این پژوهش باید گفت که با توجه به اهمیت تبلیغات در عرصهی انتخابات و انعکاس ارادهی واقعی مردم در امر انتخابات، بررسی اصول محوری حاکم بر تبلیغات و شناسایی آنها در قوانین و فراهم کردن بسترهای مناسب برای اجرایی شدن این اصول، برای تحقق تبلیغات انتخاباتی شایسته ضروری است، بهخصوص اینکه در سیاستهای کلی نظام هم به موضوع مهم تبلیغات انتخاباتی اشاره شده است.
این آزادی بهعنوان یک حق بنیادی، توسط دادگاههای بینالمللی، دیگر نهادهای بینالمللی و دادگاههای ملی به رسمیت شناخته شده است3 (کارور، 1394: 113)، ازاینرو«چارچوب قانونی باید تضمین کند که هیچ محدودیت نامتعارفی بر حق کاندیداها و احزاب سیاسی بر آزادی بیان در طول مبارزات انتخاباتی اعمال نشود» (International Electoral Standards, Guidelines for reviewing the legal framework of elections : 61, 10) معنای این اصل این نیست که نامزدهای انتخاباتی با آزادی مطلق در هر مکان و زمان، به فعالیتهای تبلیغاتی بپردازند، بلکه برگزارکنندگان انتخابات باید فضایی را فراهم آورند که نامزدها در چارچوب محدودیتهای قانونی ولی به دور از تحمیل و اجبار بتوانند به فعالیتهای تبلیغاتی انتخاباتی بپردازند.