چکیده:
در روانﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﻮﯾﻦ، »رﻧﮓ«، ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺳﻨﺠﺶ ﺷﺨﺼﯿﺖ اﺳﺖ. رﻧﮓﻫﺎ، ﺑﺮﺧﻮردار از اﻧـﺮژی ارﺗﻌﺎﺷـﯽ و اﺻـﻮات ﻣﺮﺋﯽاﻧﺪ و در زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل و ﺧﻮاﻧﺶ ﺟﺮﯾﺎن ذﻫﻨﯽ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﭼﺮا ﮐـﻪ ﮔـﺮاﯾﺶ ذﻫـﻦ ﺑـﻪ رﻧﮓﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ، از ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮﯾﻦ رﻧﮓ ﺗﺎ ﻣﻨﻔﻮرﺗﺮﯾﻦ آن، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮی و ﮔـﺴﺘﺮدﮔﯽ آﻧﻬﺎ در زﻧــﺪﮔﯽ، ﻓﺮﻫﻨــﮓ و ﻧﮕـﺮش ﻣﺮدم، ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﺑﺎزﺗﺎبﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ رواﻧﯽ اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﺷﻌﺮا اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻧﻈﺮﯾـﮥ روانﺷﻨﺎﺳـﯽ رﻧﮓ »ﻟﻮﺷﺮ« رﻧﮓﻫﺎی ﺑﻪﮐﺎر رﻓﺘﻪ در ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﺷﻌﺎر اﯾﺮج ﻣﯿﺮزا، ﺑﻪ روش ﺗﻮﺻـﯿﻔﯽ-ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ، ﺑﺮرﺳـﯽ و روانﺷﻨﺎﺳـﯽ آﻧﻬـﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮد. اﯾﺮج ﻣﯿﺮزا از ﺷﺎﻋﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﻌﺮش، رﻧﮓ واژهﻫﺎی را اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﺮاوان رﻧﮓ ﺳﯿﺎه، از روﯾﮑﺮدﻫﺎی ﺑﺮﺗﺮ وی اﺳﺖ. ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺗﺼﻮﯾﺮی ﻣﻨﻄﻘﯽ از اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ، ﺟﻬـﺎن ﺑﯿﻨـﯽ و ﮔـﺮاﯾﺶﻫـﺎ و ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻧﻬﺎﻧﯽ ﺷﺎﻋﺮ اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﺮج ﻣﯿﺮزا از ﻧﻈﺮ ﺷﺨﺼﯿﺖ، و ﺑﺎ وﺟﻮد ﯾﺎس و ﺑﺪﺑﯿﻨﯽ ﻣﻨﻔﻌﻼﻧﻪ و ﻏﺮور، ﻓﺮدی ﺑﻬﻨﺠﺎر و ﻣﺘﻌﺎدل اﺳﺖ زﯾﺮا ﭼﻬﺎر رﻧﮓ اﺻﻠﯽ آﺑﯽ، ﻗﺮﻣﺰ، ﺳﺒﺰ و زرد ﺟﺰء اﻧﺘﺨﺎبﻫﺎی اول ﺗﺎ ﭘﻨﺠﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ.
خلاصه ماشینی:
استفاده شده است که نشانی طنزوار از امید به فردایی بهتر برای جامعه و «روشنی، آرامش و شادی، نشانگر میل به رهایی و انتظار و نوگرایی و نشان دهندة میل شدید از طریق یافتن راهی برای فرار از مشکلات موجود است» (لوشر، 1392: 86) دلیل اینکه رنگ زرد در شعر ایرج میرزا در جایگاه دوم قرار دارد این است که در پس زمینة ذهن او، بعد از ناامیدی و یأس، حس امیدواری و تغییر با جستجوی راه رهایی و فرار از مشکلات، ورسیدن به آرزوها و نداشتهها، نهفته است و نشان دهندۀ امید به رهایی، انتظار، آیندهنگری و تحول و ترقی میباشد.
در کل انتخاب رنگ سبز از طرف ایرج میرزا بیانگر این است که به دنبال یافتن شرایط بهتر و زندگی سودمندتر و طولانیتر برای خویش و دیگران است و با متمایز انگاشتن روشنفکرانۀخودش، میخواهد به دیگران درس اخلاق دهد و آنها را نصیحت کند: <TD>عطف بیان از گل و سرو و سمن</TD> <TD></TD> <TD>جملة تأکید ز باغ و چمن</TD> (ایرجمیرزا،1353: 106) <TD>سرخ گل بین که سر برون کرده</TD> <TD></TD> <TD>چون عروس از زمردین چادر</TD> (همان: 19) <TD>چو او بخشش نماید از خجالت</TD> <TD></TD> <TD>شود احمر به گونۀ بحر اخضر</TD> (همان: 18) 2-10.
تحلیل کلی بر اساس دیدگاه لوشر،کاربرد و بسامد رنگ سیاه، وجه غالب روح و روان شاعر را نشان میدهد چرا که ایرج میرزا، در درجۀ نخست، از وضعیت موجود ناراضی بوده و شرایط اجتماعی و اقتصادی او و مردم، وی را ناامید و مایوس میکرده است؛ اما در پس این ناامیدی، شرایط مثبت تغییرات اجتماعی عصر مشروطه و مشروطهخواهی؛ و روشنفکری ناشی از آگاهی وی از ملل دیگر، وی را مغرورانه، برآن میداشته که پایداری کند و مردم را به حرکت دعوت نماید، رنگ زرد نماینده این بخش از تفکرات اوست و رتبۀ دوم کاربرد رنگها را دارد.