چکیده:
عصا از عناصر مهم اساطیری و فرهنگی است که علاوه بر کارکردهای طبیعی و اولیه، در اسطورهها و ادیان مختلف حضور گستردهای داشته است. روزگاری ابزاری ساده برای انجام کارهای روزمره بود؛ اما به مرور زمان، کارکردهای اساسی و بنیادینی در زندگی مردم یافته است و در دورههای بعد، متناسب با رشد عقلی بشر، به شکلی نمادین ظهور پیدا کرده است. نقشهای نمادین عصا در ادوار مختلف اساطیری و دینی تغییر شکل داده، گاه بر اثر این دگرگونیها، ارتباط و پیوند ظاهری خود را با فلسفۀ وجودی خویش قطع کرده، به شکل و شیوهای متفاوت جلوهگر شده است. از طرف دیگر، همگام با پیشرفتهای مادی بشر، بخشی از کارکردهای عصا به ابزارهای به نسبت پیشرفتهتری مانند نیزه، کمان، شمشیر و سلاحهای نوین واگذار شده است. در این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی حضور عصا و اشکال گوناگون آن در دوران اساطیری و حماسی، در پیوند با خدایان، پادشاهان و پهلوانان، همراه با بازتاب آن در ادیان بررسی و نقشهای مختلف نمادین عصا و علل تغییرات تدریجی آن تبیین شده است.
خلاصه ماشینی:
نقش های نمادین عصا در ادوار مختلف اساطیری و دینی تغییر شکل داده ، گاه بر اثر این دگرگونیها، ارتباط و پیوند ظاهری خود را با فلسفۀ وجودی خویش قطع کرده ، به شکل و شیوه ای متفاوت جلوه گر شده است .
در این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی حضور عصا و اشکال گوناگون آن در دوران اساطیری و حماسی، در پیوند با خدایان ، پادشاهان و پهلوانان ، همراه با بازتاب آن در ادیان بررسی و نقش های مختلف نمادین عصا و علل تغییرات تدریجی آن تبیین شده است .
سعدالدین حمویه در مصباح فیالتصوف ، (١٣٦٣) عصا را نماد علم دانسته و کارکردهای عصای موسی(ع ) را بر این مبنا تأویل کرده است .
جیمز هال ٣ (١٣٨٣) در فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب ، و ژان شوالیه ٤ (١٣٨٣) و آلن گربران ٥ (١٣٨٨) در فرهنگ نمادها مطالبی در مورد عصا و انواع آن مطرح کرده اند، اما در هیچکدام از منابع مذکور سیر تدریجی و همه جانبۀ این عنصر فرهنگی در بین ملل و ادیان مختلف بررسی نشده است ، بلکه به ندرت به برخی از کارکردهای عصا در برخی مناطق اشاره شده است .
عصای خدایان در حماسه ها و اساطیر یونان از عصا و چوبدستی و نظایر آن از قبیل نیزه و کمان ، به عنوان شی ء مقدس ، جادویی و رازآلود، بیان شده است .