چکیده:
امروزه جوانان بهویژه دانشجویان ایرانی تحت تأثیر ویژگیها و عناصر دنیای مدرن قرار گرفتهاند. ازاینرو، نگرش آنها نسبت به خودکشی، اوتانازی و مرگهراسی نیز دستخوش تغییر شده است. این مقاله، نگرش آنها پیرامون پدیدههای مذکور را با توجه به وضعیت دینداریشان مطالعه میکند. مقاله حاضر در پارادایم تفسیرگرایی و با استراتژی استفهامی و روش کیفی صورت گرفته است. دادههای پژوهش با نمونهگیری هدفمند و نظری و از طریق مصاحبۀ باز و عمیق با هفده دانشجوی 19-27 ساله در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه خوارزمی گردآوری شده است و برای تجزیه و تحلیل اطلاعاتِ بهدستآمده، از روش نظریۀ زمینهای استفاده شده است. مطابق با یافتههای پژوهش، مقولات «دینداری»، «خانواده» و «نگرش به جهان پس از مرگ» به ترتیب بهعنوان شرایط علّی، زمینهای و مداخلهگر در مقولات پیامدیِ «خودکشی»، «اوتانازی» و «مرگهراسی» تأثیرگذارند. برآیند و نتایج تحقیق نشاندهندۀ محوری بودن نوع دینداری دانشجویان در نگرش آنها پیرامون مقولات پیامدی مذکور است. ازاینرو، مقولۀ کانونی، «نگرش دینی/عرفی پیرامون خودکشی، اوتانازی و مرگهراسی» است. با توجه به تغییر نگرشها و ارزشهای اعتقادی و دینی دانشجویان در سالهای اخیر، لازم است که وضعیت نگرش آنها نسبت به خودکشی، اوتانازی و مرگهراسی با توجه به نوع دینداری آنها بیشتر مورد مطالعه قرار بگیرد. همچنین، باید در نظر داشت که فهم مسائل مرگ در جامعه ایران با مسائل حوزۀ دین درآمیخته است که بدون توجه به آن، فهمی کافی و مناسب به دست نمیآید.
خلاصه ماشینی:
با توجه به تغییر نگرشها و ارزشهای اعتقادی و دینی دانشجویان در سالهای اخیر، لازم است که وضعیت نگرش آنها نسبت به خودکشی، اوتانازی و مرگ دانشجوی دکتری، جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه یزد، یزد، ایران (نویسنده مسئول) E-mail :masoudzmp@yahoo.
پرسش نخست: شرایط علی، زمینه ای و مداخله گر شکل گیری نگرش دانشجویان نسبت به خودکشی، اوتانازی و مرگهراسی چیست؟ همانطور که در بخش روش تحقیق اشاره شد، در قسمت نمونهگیری، مصاحبه با دانشجویان مشارکتکننده در پژوهش با توجه به وضعیت دینداری آنها انجام گرفت و بر همین اساس، افراد مورد مطالعه به لحاظ وضعیت دینداری در طیف چهارگانه (دینداری فعال، دینداری منفعل، ندانمگرایی و خداناباوری) قرار گرفتند.
پرسش چهارم: نگرش دانشجویان نسبت به مرگ، چه پدیدهی کانونی را نشان میدهد؟ با توجه به مباحث مطرح شده و تفسیرهایی که از این مقولهها به عمل آمد، میتوان مقوله کانونی را «نگرش دینی/عرفی پیرامون خودکشی، اوتانازی و مرگهراسی» نامید.
برآیند این مطالعه حاکی از این است که جهانبینی دینی/عرفی دانشجویان مورد مطالعه، مقوله اصلی در جهتگیری و شکلگیری نگرش آنها پیرامون خودکشی، اوتانازی و مرگهراسی میباشد.
در مورد وضعیت دینداری و هراس از مرگ تحقیقاتی انجام شده که همگی به این نتیجه رسیدهاند افرادی که اعتقاد و دلبستگی قوی به دین دارند و به وجود جهان پس از مرگ یقین دارند، کمتر از مرگ میترسند و نگرانی کمتری نسبت به مردن دارند (Amy Hui-Mei, 2003: 6).
این مقاله نیز تلاشی در جهت فهم پیوند دینداری و نگرش دانشجویان مورد مطالعه نسبت به خودکشی، اوتانازی و مرگهراسی به شمار می آید.