چکیده:
نگاه زن به مرد بیگانه، یکی از مسائل عام البلوی است و همین عمومیت آن را به یک پرسش شرعی در برخی مسائل اجتماعی مانند ورود بانوان به محیط های ورزشی مردان، تبدیل کرده است. اما پرسش این است که صرف نظر از مصالح، عوامل و عوارض احتمالی دیگری که باید در مدیریت چنین مسائل اجتماعی و فرهنگی مورد توجه سیاست گذاران و مدیران جامعه باشد، نگاه عادی زن به مرد بیگانه، از نظر شرعی چه حکمی دارد؟ ملاحظه منابع فقهی استدلالی و فتوایی، نشان می دهد فقهای ما از دیرباز در خصوص نگاه عادی و به دور از شهوت و مفسده، دیدگاههای مختلفی داشته اند؛ از «حرام-شمردن مطلق نگاه» تا «تقیید به مواضع خاص» و این اختلاف مثل مسائل دیگر نوعا از تمایز نگاه به ادله نشات می گیرد. بررسی ادله نشان می دهد، این ادله به روشنی و اعتبار ادله «حرمت نگاه مرد به زن» نیست. در این مقاله پس از گزارش دیدگاههای هشت گانه موجود، عدم کفایت ادله برای اثبات «حرمت نگاه عادی به جز مواضع خاص بدن مرد» و حتی برخی شواهد جواز نشان داده می شود؛ چنانکه برخی فقهای دیگر نیز همین نگاه را مطرح کرده اند و برخی نیز به رغم عدم کفایت ادله، راه درست را «الزام به احتیاط» دیده اند.
خلاصه ماشینی:
امـا نگـاه عـادي و خـالي از شـهوت و مفسـده ، بـه سـاير قسمت هاي بدن مرد بيگانه و نـامحرم ، مـورد اخـتلاف اسـت و همـين بخـش موضـوع ايـن بررسي بوده و پرسش اصلي مقاله اين است که حکم شرعي «نگاه عادي زن به مرد نـامحرم در غير شرمگاه » چيست ؟ نمايي کلي پيش از گزارش گفته هاي موجود در حکم نگاه زن به مرد، نمايي کلي از نوع نگـاه بـه روابط زن و مرد و نوع حضور اجتماعي زنان ، اجمالا مي تواند ما را با فضاي نگاه بـه ادلـه و صدور فتاواي موجود آشنا سازد و به عنوان نمونه نشـان دهـد تصـوير جامعـه اي کـه در آن نگاه زن به سر و صورت و دست مرد نامحرم حرام است ، چگونه است ؟ اين نما را در ميـان فقهاي پيشين مي توان از بخشي از آنچـه جنـاب «شـيخ مفيـد» در رسـالة «احکـام النسـاء» آورده ، به دست داد؛ رساله اي که وي براي «فاطمه » دختر «حسن بن احمـدبن ناصـر کبيـر» مادر «سيد مرتضي » و «سيد رضي »، نگاشته است و نکاتي که در اين باره آورده گرچه همه در سطح آموزه هاي الزامي نيست ، اما نشان از فضا و مناسباتي ميـان زن و مـرد دارد کـه در نگاه جناب شيخ مفيد، امري مطلوب است و بـه آن فراخوانـده شـده اسـت .
روشن نيست که مقصود جناب استاد از موارد استثناء، شرمگاه است يا جاهايي ماننـد دسـت و صورت ؟ به قرينه گفته هايي که از علامه حلـي نقـل کـرده انـد، احتمـال بيشـتر ايـن اسـت کـه مقصود ايشان شرمگاه است ؛ چنانکه در جاي ديگر در نفي ملازمه ميـان حکـم نگـاه بـه زن و مرد، تصريح کرده است که زن مي تواند به مقداري از بدن مرد که بـه طـور متعـارف آشـکار است ، مانند سر و گردن نگاه کند (همان ، ج٢، ص٥٥٢) و اين سخن ، منافاتي با احتياط ايشـان در ساير قسمت ها ندارد.