چکیده:
جمهوری اسلامی ایران از حیث شمار جمعیت کیفری، هشتمین و از حیث تعداد بازداشتهای پیش از محاکمه نهمین کشور جهان است. افزایش نرخ زندان از 172 نفر در سال 1372 به 287 نفر در سال 1393 و همچنین افزایش نرخ بازداشت پیش از محاکمه از 39 به 72 نفر در مدت یاد شده، بهتنهایی نشانگر این است که ایران دچار افزایش جمعیت کیفری است. رشد فزآینده شمار و نرخ بازداشتهای پیش از محاکمه یکی از عوامل اصلی افزایش جمعیت کیفری و متعاقب آن ازدحام بیش از حد در زندانها در ایران است. افزایش نرخ بازداشتهای پیش از دادرسی نیز به نوبه خود ناشی از عوامل متعدد تقنینی و قضایی است. گسترش مداخله حقوق کیفری ماهوی ـ از طریق جرمانگاری حداکثری و حبسگرایی افراطی، کنترل موارد ویژه مانند مواد مخدر و کافی نبودن تدابیر غیرحبسی ـ بزهدیدهمدار بودن سیاست جنایی، کافی نبودن تدابیر غیربازداشتی و جایگزین تعقیب و در نهایت ضعف مقنن در تقنین مقررات مربوط به بازداشت موقت از جمله مهمترین عوامل تقنینی و اتکای بیش از حد و ناکارآمد قضات به مجازات زندان، تمایل دادستانها به کنترل جرم، استفاده حداقلی و محدود از اقدامات غیربازداشتی و ضعفهای ساختاری و سازمانی قوه قضاییه نیز از عمدهترین عوامل قضایی افزایش شمار متهمان منتظر محاکمه میباشد.
خلاصه ماشینی:
گسترش مداخله حقوق کیفری ماهوی ـ از طریق جرمانگاری حداکثری و حبسگرایی افراطی، کنترل موارد ویژه مانند مواد مخدر و کافی نبودن تدابیر غیرحبسی ـ بزهدیدهمدار بودن سیاست جنایی، کافی نبودن تدابیر غیربازداشتی و جایگزین تعقیب و در نهایت ضعف مقنن در تقنین مقررات مربوط به بازداشت موقت از جمله مهمترین عوامل تقنینی و اتکای بیش از حد و ناکارآمد قضات به مجازات زندان، تمایل دادستانها به کنترل جرم، استفاده حداقلی و محدود از اقدامات غیربازداشتی و ضعفهای ساختاری و سازمانی قوه قضاییه نیز از عمدهترین عوامل قضایی افزایش شمار متهمان منتظر محاکمه میباشد.
راهکارهای قضایی - توجه به بازداشتهای پیش از محاکمه در تدوین برنامههای توسعه قضایی - پایبندی به فرض برائت و تفسیر به نفع متهم و آزادی - بهرهگیری حداکثری از تدابیر و اقدامات غیر بازداشتی و جایگزینهای تعقیب کیفری - رعایت حداقل استانداردهای تحقیق و رسیدگی از طریق تقویت منابع انسانی - توجه توامان به معیارهای کنترل جرم و دادرسی منصفانه - تقویت شیوههای میانجیگری - ایفای نقش نظارتی محاکم نسبت به دادسراها در خصوص قرارهای تأمین کیفری - توجه به ظرفیت و ازدحام در زندانها در زمان صدور قرارهای تأمین و صدور احکام کیفری - پرهیز از صدور قرار بازداشت موقت جز در موارد ضروری نتیجهگیری رشد فزآینده شمار و نرخ بازداشتهای پیش از محاکمه یکی از عوامل اصلی افزایش جمعیت کیفری و متعاقب آن ازدحام بیش از حد در زندانها در ایران است.