چکیده:
در این مقاله، پس از شرح مختصری درباره نزاری قهستانی و منظومه ازهر و مزهر وی، مقولههایی تحت عنوان سبک، سبکشناسی و سبکشناسی لایهای تعریف شده است. سپس بر مبنای فرمول کوکران، از این منظومه نمونهگیری شد و بر اساس روشهای آماری، مولّفههایی چون ترتیب اجزای جملهها، سبک و ساختمان جملهها، طول جملهها، وجهیّت، نقش معنایی جملات و صدای دستوری بررسی گردید. نتایج حاصل از این تحقیق، نشان میدهد با آنکه این اثر منظوم است، امّا بیش از60 درصدجملات، چیدمان طبیعی و معیار دارند. میانگین طول جملهها 40/5 واژه است؛ درنتیجه، جملات کوتاه، روشن و صریح هستند.باتوجّهبه اینکه 58/80 درصد جملات، ساده و مستقلّاند، سبک این اثر گسسته است. 09/90 درصد جملات، در وجه اخباری و نزدیک به 90 درصد جملات، خبری هستند که نشاندهنده قاطعیّت گزارههاست. 10/73 درصد جملات، صدای فعّال دارند که باتوجّهبه اینکه این منظومه، اثری غنایی- حماسی است و فاعلی کنشگر میطلبد، این درصد (10/73)، طبیعی و بهجا است.
خلاصه ماشینی:
سپس بر مبناي فرمول کوکران ، از اين منظومه نمونه گيري شد و بر اساس روش هاي آماري، مؤلفه هايي چون ترتيب اجزاي جمله ها، سبک و ساختمان جمله ها، طول جمله ها، وجهيت ، نقش معنايي جملات و صداي دستوري بررسي گرديد.
البته گاه ممکن است طول جملات و ميزان واژه هاي به کاررفته در يک جمله ، متناسب با نوع مخاطب باشد و شاعر يا نويسنده از ايجاز يا اطناب به مقتضاي حال مخاطب استفاده کند که درمورد اين منظومه که براي عموم مردم نوشته شده است و مخاطب خاصي ندارد، صدق نميکند.
در زير، ابياتي از منظومۀ ازهر و مزهر گزينش شده است که از نظر طول جمله ها بررسي ميشود و در پايان ، نتايج حاصل از بررسي کل نمونۀ آماري ارائه خواهد شد.
فتوحي دربارة اين سبک مينويسد: «گاه متن داراي جمله هاي مرکب بسيار طولاني و متشکل از چند بند و جمله واره است که ساخت نحوي تودرتو و پيچيده اي دارد» (همان : ٢٧٨).
باتوجه به نتايج به دست آمده ، سبک اين اثر، گسسته است ؛ زيرا اين سبک ، ترکيبي از جملات کوتاه و داراي انديشه هاي مستقل است که بيشتر براي روايت داستان ها از آن استفاده ميشود؛ جملاتي که گاه بدون حرف «واو» و گاه همراه با «واو» در کنار هم قرار ميگيرند.
نتايج حاصل از بررسيهاي انجام شده بر روي وجهيت و نقش معنايي جملات نشان ميدهد ٩٠/٠٩ درصد جملات ، در وجه اخباري و ٨٨/٩٧ درصد جملات خبري هستند و اين درصد بالا، از اطمينان و يقين نزاري و موضع اقتدار وي در بيان گزاره ها حکايت ميکند.