چکیده:
غالب مفسّران شیعه و اهل سنّت در آیه «و فدیناه بذبح عظیم» گفتهاند که مراد از «ذبح عظیم»، «کبش» «قوچ» است و از آنجاییکه در قرآن وصف عظیم در چند مورد بیشتر به کار برده نشده است؛ برای خدا «ربّکم عظیم»، برای قیامت «نبا عظیم»، برای عرش خدا «العرش العظیم» و سرانجام برای اخلاق پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله «خلق عظیم» بهکار رفته است. بهنظر میرسد برخی از عالمان و مفسران با چنین پرسشی در ذهن خود مواجه شدهاند که چگونه قربانی کردن گوسفند، ذبح عظیم است؟ ازاینرو، تاویلات گوناگونی را بر اساس روایات ذکر نمودهاند. در این پژوهش تلاش شده است بهروش تحلیلی ضمن بررسی اصل مسئله، مراد اصلی «ذبح عظیم» تبیین گردد. بر اساس روایت پیامبر گرامی اسلام (ص) که میفرماید: «انا من حسین» با توجه به قبول امام حسین ذبح عظیم، حضرت ابراهیم علیه السّلام، حضرت اسماعیل علیه السّلام، امام حسین علیه السّلام در عالم ذر، ایشان آن قربانی عظیم است.
خلاصه ماشینی:
<H1>د) نگاهي ديگر در تفسير آيه شريفه</H1> بعضي از مفسران شيعه از جمله محمدمحسن فيض کاشاني در تفسير صافي (فيض كاشاني، 1415: 4 / 279) سيد هاشم بحراني در تفسير البرهان (بحراني، 1415: 4 / 619 ـ 618) حويزي در تفسير نور الثقلين (حويزي، 1415: 4 / 430 ـ 429) و مجلسي در بحار الانوار (مجلسي، 1396: 44 / 226 ـ 225) بر اساس حديث ذيل که در عيون اخبار الرّضا× روايت شده، نقل کردهاند که در اينجا مراد از «ذبح عظيم» امام حسين× است که از ذريه حضرت ابراهيم× است و او قرباني عظيمي بود که جانشين ذبح اسماعيل× قرار گرفت.
(قرشي، 1394: 1 / 94) چنانكه ذکر شد ذبح گوسفند بهشت و يا تمام قربانهاي مِني بهجاي اسماعيل اگرچه صحيح و عظيم است اما اين تمام حقيقت نيست و خداي متعال در عالم انساني و از نوع بشر نيز قربانياي را بهجاي اسماعيل× قرار داد و او را بهعنوان برترين ذبيح راه حق و حقيقت برگزيد كه بايد دين اسلام بهعنوان برترين دين آسماني از خون او كه خون خدا و ثارالله است، آبياري ميشد تا بتواند تا قيامت چراغ هدايت امت باشد.
<H1>نتيجه</H1> پژوهش حاضر، ضمن بيان ديدگاه انديشمندان و مفسران در باره مفهوم «ذبح عظيم» در آيه «وَ فَدَيْناهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ» مبني بر اينکه غالب مفسران قرآن بر اين باورند که فديه اسماعيل، گوسفندي از عالم غيب و بهشت بود که فداي اسماعيل شد و براي تبيين مسئله به توجيهات و تأويلات مختلفي دست يازيدند اما بررسي انجام گرفته در نوشتار حاضر، يافتههاي زير را بهدست ميدهد: ـ ذبيحالله مقامي الهي و از برترين مقامات و مقام قرباني بايد بالاتر باشد و جايگاه امام حسين× از نظر فضيلت و مقام، برتر از حضرت اسماعيل× است.