چکیده:
با توجه به جایگاه عظیم قرآن کریم در جامعه اسلامی، واکاوی استنادات قرآنی مسلمانان صدر اسلام، با محوریت رخدادهای نظامی، مسئله این پژوهش است. بنابراین این مقاله در نظر دارد تا روشن نماید قرآن کریم در امر جهاد، تا چه میزان و چگونه مورد استناد و استفاده مسلمانان بوده است؟ یافتههای پژوهش حکایت از این امر دارد که رهبران جامعه اسلامی و فرماندهان نظامی و حتی مجاهدین در مقاطع گوناگون نبرد، مسلمانان را به آیات قرآن کریم تذکّر و ارجاع میدادند. از جمله در مواردی چون: اطاعت از دستورات فرماندهان و امیران، لزوم حفظ وحدت و دوری از تفرقه، تحریض به جنگ و تحمل سختیهای آن و در نهایت تقویت روحیه مقاومت و بردباری. با توجه به وقوع نبردهای فراوان جهادی، به ویژه در دوره خلفای راشدین این امر به فراوانی در منابع و متون تاریخی دیده میشود.
Considering the great position of the Holy Qur'an in the Islamic society، analyzing the Qur'anic references made by the Muslims of early Islam to the Qur'an، centered on military occurrences، is the subject of the present study. Therefore، this paper intends to clarify the extent to which the Holy Qur'an has been cited and used by Muslims with respect to the subject of Jihad. The findings indicate that the leaders of the Islamic community and military commanders، and even the Mujahideen at various stages of the battles، reminded the Muslims of and referred them to the Qur'anic ayahs. These included the cases of obeying orders from commanders and emirs، the need to preserve unity and to avoid divisions، inciting to war and tolerating its difficulties، and ultimately strengthening the spirit of resistance and endurance. Due to the occurrence of many jihad battles، especially during the Rashidun Caliphs، such Qur'anic citations are seen in abundance in historical sources and texts.
خلاصه ماشینی:
به نظر میرسد که برخلاف نظر ابوبکر، جریان ارتداد، انگیزه های ویژه ی خود را داشته است (جعفریان ، ١٣٨٢: ٣٥)؛ اما ابوبکر همه را از یک منظر دید و با گسیل سپاهی از مهاجر و انصار به سوی مرتدان ، به آنان دستور داد که مردم را به اسلام دعوت کنند و از هیچکس جز اسلام نپذیرند زیرا خداوند از هیچکس جز اسلام نمی پذیرد (اشاره به آیه ٨٥ سوره آل عمران )٣و هرکس دریغ کرد با او بجنگند و در آتش بسوزانند و بکشند و زن و فرزندانشان را اسیر کنند (طبری، ١٣٧٥: ٤/ ١٣٧٩).
﴿إن الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا لست منهم فی شیء إنما أمرهم إلی الله ثم ینبئهم بما کانوا یفعلون ﴾ امام علی(ع ) علت پیروزی شامیان بر عراقیان را اجتماع و اتحاد آنان و تفرقه و نفاق بین یارانشان دانستند (دینوری، ١٣٨٠: ١٧٨) و با استناد به آیه ٤ سوره صف ١یارانشان را 2 ترغیب نمودند که همچون یک تن واحد بجنگند (مسکویه ، ١٣٦٩: ١/ ٤٩٦).
پس از فتح نهاوند، عمر مسلمانان را برای ادامه نبرد در منطقه ری تشویق نمود و همچنان به ایشان نوید پیروزی داد (همان ، ٢٥٢) و با استناد به آیه ٣٣ سوره توبه ، یادآور گردید که پیروزی اسلام بر تمام ادیان از وعده های الهی است که در قرآن کریم بدان اشاره شده است (طبری، ١٣٧٥: ٥/ ٢٠٠٥).
امام علی (ع ) بر این عقیده بودند که حق دست یافتنی نیست مگر با صبر و جدیت (دینوری، ١٣٨٠: ١٧٧) و با استناد به آیه ١٦ سوره احزاب ،١ افراد خود را از فرار برحذر میداشتند (ابن اعثم ، ١٣٧٢: ٥٤٤).