چکیده:
شعر در نزد قدما اهمیت فراوانی داشته است؛ چنان که بدان حلّه میگفتهاند. تار و پود این حلّه از عناصری تشکیل یافته که موسیقی از مهمترین آنهاست و با دیگر عناصر شعری، پیوندی تنگاتنگ دارد. اگر موسیقی شعر با موضوع تناسب داشته باشد، نقش بسزایی در تاثیرگذاری شعر، انتقال معنا و عاطفة نهفته در آن دارد. ابنعرندس از شعرای نامور شیعه در مدح، منقبت و سوگ ائمه اطهار به ویژه امام حسین قصائد فراوانی سروده است. از مشهورترین قصاید وی در این زمینه، رائیهای است که در آن به مدح ائمة اطهار و به ویژه رثای امام حسین میپردازد. از مهمترین نتایج مقاله می توان به این موارد اشاره کرد: ابن عرندس برای انتقال بخشی از عواطف و معانی مورد نظر خود به تکرار برخی از حروف و کلمات دست زده است. بحر طویل نیز به دلیل هجاهای فراوان و طولانی خود با عواطف و احساسات غمین شاعر همخوانی دارد. حرف رویّ «راء» مضموم، به قصیده شکل ملایمی بخشیده و شاعر با بهرهگیری از صنایعی چون طباق و ایهام، علاوه بر ایجاد وحدت در شعر، موسیقی ابیات را دوچندان نموده است. مقاله حاضر با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی فضایی موسیقایی این قصیده میپردازد تا مشخص شود که شاعر تا چه اندازه توانسته است از عناصر موسیقایی در جهت انتقال معانی مورد نظر خود بهره گیرد.
خلاصه ماشینی:
از مهمترین نتایج مقاله می توان به این موارد اشاره کرد که ابن عرندس برای انتقال بخشی از عواطف و معانی مورد نظر خود به تکرار برخی از حروف و کلمات دست زده است.
بنابراین با توجه به اهمیت موسیقی در شعر، شعرا همواره بر استفاده از آن حریص بودند و برای تحقق این امر به ابزارهایی متعدد متوسل میشدند و از آنجا که این عنصر در بردارندة مضمون شعر است و به وسیلة آن غایت شعر که همان تأثیر و انگیزش عواطف است، محقق میشود و نیز به دلیل جایگاه والای رائیة ابن عرندس1، بر آن شدیم تا در مقاله پیشرو، این عنصر ارزشمند را در قصیدة مزبور مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم تا از خلال آن از ظرافتهای شاعر در نحوۀ انتقال معانی مورد نظر خود پرده برداریم.
1- پرسشهای پژوهش 1- ابنعرندس چگونه زمینة انتقال عواطف و احساسات خود را فراهم کرده است؟ 2- ابنعرندس چگونه توانسته است پیوند میان موسیقی و مضمون شعر را حفظ کند؟ 3- تنوع موسیقایی رائیۀ ابن عرندس چه ارتباطی با نحوة انتقال معانی مورد نظر وی داشته است؟ 2- پیشینۀ پژوهش دربارة این قصیده، مقالهای تحت عنوان «تحلیل سیمائی لرائیة ابنالعرندس و مقارنتها مع أشعار معاصریه» توسط آفرین زارع و طاهرۀ طوبایی نوشته شده است.
اما پژوهش حاضر در پی آن است تا عوامل ایجاد زیبایی فضای موسیقایی رائیۀ ابن عرندس را در چهار رکن موسیقی شعر بررسی و تحلیل نماید تا مشخص شود که شاعر چگونه توانسته با ایجاد پیوند میان موسیقی و موضوع، به هدف اصلی خود که همان برانگیختن احساسات و غیرت دینی مخاطبان است، نایل آید.