چکیده:
از جمله مقامات عرفانی که سالک باید واجد آن گردد تا گرفتار رهزنها و تنگناهای سلوک نشود «صبر» است. در بینش امام علی علیهالسلام صبر در سیر انسان به سوی حق تعالی اهمیتی ویژه دارد، از همینروست که مسیر دستیابی به درجات و آثار آن را توصیف کردهاند تا از این طریق انگیزههای رسیدن به این مقام عرفانی تقویت شود. خواجه عبدالله انصاری نیز صبر را یکی از نخستین گامهای رهروان به سوی حق و مقامی برای عوام و متوسطان میداند و با توجه به تاثیر «صبر» در سلوک از نقش آن در کمال نفس پرده بر میدارد. با بررسی دیدگاه امام علی علیهالسلام و خواجه عبدالله انصاری به روش تحلیلی- توصیفی و بررسی اقسام سهگانه صبر بر معصیت، صبر بر مصیبت و صبر بر طاعت این نتیجه حاصل شد که تحقق درجات مختلف صبر در سالک باعث تربیت نفس او شده و او را در برابر وساوس و خواطر نفسانی مقاوم میکند تا آنجا که با ثبات قدم در سلوک، استعداد بهرهمندی از مواهب الهی را پیدا کرده و به خداوند تقرب پیدا کند.
Patience is one of the most important mystical stations to which the mystic should become eligible not to be troubled by the problems of the conduct. In the viewpoint of Imam Ali (as.), patience plays a significant role in mans spiritual journey towards God. Accordingly, Imam Ali describes the way to achieve its ranks and effects in order to strengthen the motivations to achieve this mystical station. KhwajahAbdullah Ansari also considers patience as one of the first steps that should be taken by the mystics guiding their way to the right; he also regards patience as a station for the lower and middle ranks; moreover, he uncovers the role of patience in souls perfection concerning the effect of patience in the spiritual journey.
خلاصه ماشینی:
نتیجه قابل تأمل در این قسمت آن است که حضرت صبر را از ارکان زهد معرفی میکند، اما در آن بخش که به توصیف عارفان مقرب درگاه الهی پرداختهاند چون به ویژگی صبر اشارهای نشده، لذا به نظر میرسد صبر از نظر امام علی علیهالسلام نیز از مقامات عوام و سالکان مبتدی است نه واصلان زیرا با توجه به کلام ایشان صبر دارای مراتب است و یک مرتبه آن که همه افراد باید در خود تقویت کنند، صبر در برابر محرمات و خاص مبتدیان است.
(ابن میثم بحرانی، 1370، ج 2: 455) آثار صبر بر معاصی کلام حضرت علی علیهالسلام در این زمینه قابل تأمل است: «من صبر عن المعصیة کتب الله له تسعمائة درجة ما بین الدرجة إلی الدرجة کما بین تخوم الأرض إلی العرش» «هرکس بر معصیت صبر کند، و خود را از گناه نگه دارد و آلوده به معصیت نگردد، خداوند متعال ثواب نهصد درجه به او میدهد که فاصله هر یک از آن درجات با درجه دیگر به اندازه فاصله قعر زمین تا منتهای عرش است».
دیدگاههای خواجه عبدالله انصاری و امیرالمومنین در برخی از موارد در بیان آثار و نتایج مقام عرفانی «صبر» در کمال نفس بر هم دلالت دارند، به طوری که یکی شاهدی بر دیگری است اما در برخی موارد خواجه به آثاری اشاره دارد که به نظر می رسد به صورت کلیتر در کلام امیرالمومنین وجود دارد مانند روزی غیرمنتظره، بصیرت، علم باطنی، پی بردن به باطن انسانها، بینش و معرفت به نتایج معصیت و...