چکیده:
موضوع امنیت یکی از مواردی است که اهمیت و کارکرد آن درباره مرز کشورها، امری انکارناپذیر است. بروز اختلافهای ارضی و مرزی میان کشورها می تواند امنیت مرزهای میان آنها و حتی نظم و امنیت عمومی جامعه بین المللی را به مخاطره اندازد و زمانی که این اختلاف به بروز درگیری مسلحانه منجر شود، این نقش پررنگ تر خواهد شد. در این میان، حل و فصل اختلافهای ارضی و مرزی میان کشورها می تواند باعث حفظ، اعاده و تضمین نظم و امنیت در مرزها و در کل جامعه جهانی شود. در این تحقیق درصدد هستیم با بررسی اجمالی پرونده های ارضی و مرزی مطرح نزد دیوان بین المللی دادگستری، که به درگیری مسلحانه میان طرفین منجر شده است، به توضیح نقش دیوان در حل و فصل اختلافهای ارضی و مرزی میان کشورها در مسیر حفظ، اعاده و تضمین امنیت مرزها بپردازیم.
این تحقیق از نظر هدف، بنیادی و از نظر روش، اسنادی است. پژوهش حاضر، با استفاده از منابع کتابخانه ای، اینترنتی، مقالات، پژوهش های لاتین و فارسی و مطالعه پرونده های دیوان بین المللی دادگستری در حوزه اختلافهای ارضی و مرزی میان کشورها انجام شده است. روش گردآوری اطلاعات، به صورت فیش برداری با بررسی پرونده های دیوان بین المللی دادگستری بوده است.
منبع اختلاف هر چه باشد، وقوع اختلافهای ارضی و مرزی میان کشورها، به خصوص اگر به درگیری مسلحانه میان آنها منجر شود، نظم و امنیت مرزها را مختل میکند و بر آن تاثیری منفی میگذارد. دیوان بین المللی دادگستری، با ابزارهای حقوقی در دسترس و بهره گیری از اختیارات و صلاحیتهای خود، به حل و فصل اختلافهای ارضی و مرزی میان کشورها می پردازد. دیوان در این مسیر سلسله مراتب: 1. اصل احترام و ثبات معاهدات مرزی؛ 2. اصل تصرف حقوقی؛ 3. اصل سلطه موثر را رعایت می کند و با توسل به اصولی همچون استاپل، رضایت، عملکرد بعدی دولتها، انصاف و… در جهت تضمین اصل ثبات مرزها گام برمی دارد.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش سعي شده است با بررسي چهار پروندٔە مطرح در زمينۀ اختلاف هاي ارضي و مرزي نزد ديوان ، که همگي سابقۀ درگيري مسلحانه و خون ريزي بر سر مرز و سرزمين مورد اختلاف را داشته اند، و با ملاحظۀ عملکرد ديوان بين المللي دادگستري در حل و فصل اختلافات مذکور، به نقش اين مرجع قضايي نيرومند در تحکيم ، تضمين و اعادٔە امنيت مرزهاي ميان کشورها و به تبع آن امنيت منطقه اي و بين المللي 1 پي ببريم .
علاوه بر آثار مذکور، منابع متعدد ديگري نيز در ارتباط با اين حوزه نگارش شده اند که در هيچ کدام به طور مستقيم و منظّم به رويۀ قضايي ديوان بين المللي دادگستري در حل و فصل اختلاف هاي ارضي و مرزي ميان کشورها و سلسله مراتب مورد رعايت ديوان در حل و فصل اختلافات مذکور و نقش اين مرجع در اعاده و تضمين امنيت مرزها اشاره اي نشده است .
١ پيش از بررسي پرونده هاي يادشده ، ذکر اين نکته واجب است که ملاحظۀ رويۀ قضايي ديوان بين المللي دادگستري بيانگر اين امر است که ديوان در حل و فصل اختلاف هاي ارضي و مرزي به سلسله مراتبي پاي بند است که در آن نقش درجۀ اول را به معاهدات مرزي و ارضي مي دهد و توجه خود را به حقوق معاهده اي معطوف مي دارد و اگر چنين معاهدٔە معتبر و لازم الاجرايي ميان طرفين وجود داشته باشد، ديوان به دلايل ديگر توجهي نمي کند.