چکیده:
در گنجینه ادبیات اسلامی، پیامبران به عنوان اسوههای بینقص بشریت، جایگاهی بس والا و قابل ستایش دارند. یکی از این شخصیتهای آرمانی که سخنسرایان و نویسندگان در آثارشان به ذکر نام و یاد مبارکش تبرّک جستهاند، حضرت عیسی مسیح(ع) میباشد که موت و حیاتش سراسر شگفتی است. کمالالدین اسماعیل اصفهانی شاعر نکتهدان صاحبقریحه، در میانه سخن، برای بیان رویدادهای ذهنی و عینی روزگار خویش، و نیز برای افزایش تاثیر حکم و مواعظ و مدایح، بر سبیل تلمیح و اشاره، به وقایع مهم زندگی آن حضرت، از تولد تا عروج، چشم داشتهاست. زمینه اطلاعات این بزرگوار، قرآن مجید، روایات، اخبار و تفاسیر و قصص قرآنی است. از پختگی ابیات میتوان میزان احاطهی وی را به این مبحث دریافت. آنچه کمالالدین اسماعیل از حضرت عیسی(ع) به تصویر کشیدهاست، نمونه اعلایی از خصایص وجود نازنین و پاک آن حضرت میباشد. در سطور آینده، شواهد و مستنداتی که در خصوص سیمای حضرت عیسی(ع) از دیوان این شاعر بزرگ گردآوری شده، تحت عناوینی همچون: وجه تسمیه، تولد شگفت، نطق در گهواره، عروج بر افلاک، معجزات و... طبقهبندی و تشریح گردیدهاست.
خلاصه ماشینی:
کمال الدین اسماعیل اصفهانی یکی از شعرای اخلاقمدار است که بنمایه های زندگی حضرت عیسی (ع) را با تلمیحات ظریف، دستمایۀ شرح و توصیف گنجینۀ ایمانیاش قرارداده و در بسط کلام عبرتانگیز و موعظهآمیزش بهکاربستهاست.
» (میبدی، 1371، ج6، 23) چو مریم بدوشیزگی گشت حامل از آن شد بطفلی محرر شکوفه (اصفهانی، 1348: 235) دم باد روح القدس بود از آن شد به پیرانه سر بچه آور شکوفه (اصفهانی، 1348: 235) بشارت حضرت عیسی (ع) کمالالدین اسماعیل در ابیاتش به مژدهی مسیح برای ظهور خاتمالمرسلین اشاره میکند.
عـیسی زمقدم تو بـایـام مــژده داد از یمن آن سخن نفسش جان بمرده داد (اصفهانی، 1348: 3) مصراع اول تلمیح به آیه 6 سوره مبارکه الصف: « وإذ قال عیسی ابن مریم یا بنی إسرائیل إنی رسول الله إلیکم مصدقا لما بین یدی من التوراة ومبشرا برسول یأتی من بعدی اسمه أحمد فلما جاءهم بالبینات قالوا هذا سحر مبین» «عیسی مریم گفت: ای فرزندان یعقوب من فرستاده الله ام بشما.
ور عیسی یک روزه ندیدی که سخن گفت نقالی این طفل نوآموز ببینید (اصفهانی، 1348: 628) قوت ز نطــــــــــق عیسی اندر مــهد پرتــــو لطف ذوالجلال بود (اصفهانی، 1348: 988) سوسن بسان عیسی یک روزه گشته ناطق غنچه بسان مریم، دوشیزه گشته حامل (اصفهانی، 1348: 98) تلمیح به آیات 29 و30 سوره مبارکه مریم: « فأشارت إلیه قالوا کیف نکلم من کان فی المهد صبیا، قال إنی عبد الله آتانی الکتاب وجعلنی نبیا » «چون از مریم پاسخ خواستند» اشارت بعیسی نمودگفتند چون سخن گوئیم با کسی که در گهواره است کودکی خرد، عیسی گفت «آنگه که در گهواره بود شیرخواره» من بنده الله تعالی ام مرا دین داد و کتاب و مرا پیغامبر کرد.