چکیده:
در دوران فترت، پس از مرگ ایلخان ابوسعید (د.736هق) تا برآمدن تیمور گورکانی(807ه.ق)، جدا از بازماندگان دودمان چنگیزی و حکام محلی، شاهد سر برآوردن حکومتهای نوظهوری هستیم که با بهره بردن از شرایط پس از مرگ ایلخان ابوسعید، اقدام به تشکیل دولت کردند. سربداران غرب خراسان تا 783ق، سادات مازندران تا 794ه.ق، سادات گیلان تا 772ه.ق، کارکیا در لاهیجان تا 1060ه.ق دولتهایی هستند که تمایلات صوفیانه داشتهاند. در میان این دولتها، نقش دولت سربداران خراسان به سبب وسعت قلمرو و تکیه همزمان بر تشیع و تصوف دارای اهمیت ویژهای است.
در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی سعی میشود همراه با توصیف تلاشهای دولت سربداری برای کسب مشروعیت و عرضه الگوی مشروعیت ساز جدید، علت عدم دستیابی این دولت به یک الگوی واحد مورد توافق گروههای مختلف بیان گردد و تحلیل شود. به نظر میسد، نبود نظریه سیاسی مشخص در گروه سربداری و آرمان گرایی افراطی گروه شیخیان و اوضاع پیچیده سیاسی زمانه، به خصوص ظهور تیمور، عوامل اصلی این عدم توفیق هستند. به گونه ای که تلاش دیرهنگام خواجه علی مؤید در دعوت از محمد بن مکی، شهید اول(د.786ه.ق) برای تشکیل حکومت دینی و کسب مبنای مشروعیتی جدید، نتوانست توفیقی برای دولت سربداری به ارمغان آورد.
خلاصه ماشینی:
ق ) به نمایندگی از بقایای اشرافیت مغـول از سـوی دیگر به روش توصیفی- تحلیلی میپردازد و درصدد پاسخ به این پرسش است کـه علـت عدم دست یابی دولت سربداران به الگوی واحد مشـروعیت کـه مـورد توافـق گـروه هـای مختلف سیاسی باشد، چیست ؟ برای دست یابی به پاسخ این پرسش و پرسش های مرتبط با آن ، آثار محققـان ارزش مندی چون هانس روبرت رویمر٣، الشیبی ٤(٢٠٠٦م )، زرین کوب ٥(١٣٧٨)، شیرین بیـانی ، 6 جلال ستاری،٧ یعقوب آژند٨، میشل مزاوی ٩(٢٠١٣م )١٠ و از متقدمان افرادی چـون حـافظ 1.
٣ با توجه بـه شخصـیت شـیخ خلیفه و شیخ حسن جوری و نقـش ایشـان در قیـام سـربداران و مشـروعیت بخشـی بـه حکومت آنها و توجه به این مطلب که ایشان نماد جمع میان تشیع و تصـوف بودنـد، لازم است پیشینه ارتباط و پیوستگی میان تشیع و تصوف که در دوره های بعد از سـربداران تـا زمان استقرار دولت صفویه ، همه نهضت های اجتماعی و مذهبی ایران را تحت تأثیر قـرار داده بود، بررسی گردد و چگونگی این پیوند روشن شود.
٩. رسول جعفریان ، تاریخ تشیع در ایران ، ص ٧٢٢-٧٢٩؛ الشیبی، التشیع وتصوف ، ص ١٠٧-١١١؛ علامـه ابن مطهر حلی و تسامح صوفیانه وی در برابر عقاید ابن عربی، نگارش کتـاب قواعـد التوحیـد و شـرح آن تمهید القواعد در باب وجود مطلق است (حسن حضرتی، «تبین نظری نهضت های شیعی-صـوفی در ایـران (قرون هفتم تا دهم ه .