چکیده:
معناشناختی شاخهای از دانش زبانشناسی شناختی است که سعی در ایجاد برقراری ارتباط میان واژهها و مفاهیم ذهنی از طریق الگوگیری از افعال فیزیکی و اندامهای جسمی انسان دارد. ازجمله شیوههایی که معناشناسی شناختی بدان تکیه کرده است،بسطاستعاری معنای مرکزی واژگان و ارائه طرحواره تصویری در جهت درک مفهوم انتزاعی نهفته در حوزه معنایی واژه در بافت زبانیگفتاری است. قرآن کریم، این معجزه ادبیفرهنگی، که با هدف ارشاد انسان در مسیر اصلی خلقت بر پیامبر گرانقدر اسلام صلوات الله علیه نازل شده است،دربارۀ روز عظیم قیامتنکات مهمی را به شیوههای مختلفِ بیانی متذکر میشود؛ ازینرو در پژوهش حاضر کوشش شده است تا با استناد بر روش وصفیتحلیلی و با ارائه انواع طرحواره تصویری- در حدّ امکان - پرده از زیباییهای ناب نهفته در جملات و عبارات مفهومی حوادث روز قیامت برداشته شود. دستاورد پژوهش گویای آنست که بیان مفاهیم ذهنی با استفاده از تعامل فیزیکی انسان با پدیدههای محیط بیرونی گستره معنایی واژگان را وسعت میبخشد. درهمینراستا مخاطب قادر خواهد بود مفاهیم پیچیده را با توجه به پیوند همنشینی واژگان در بافت زبانیگفتاری رمزگشایی کند.
خلاصه ماشینی:
بسط استعاری مفاهیم ذهنی مرتبط با «روز قیامت» در قرآن کریم از منظر معناشناسی شناختی (براساس طرحوارههای تصویری حجمی) نصراله شاملی1، فرزانه حاجیقاسمی2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده زبانهای خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران Shameli1332@gmail.
ازجمله شیوههایی که معناشناسی شناختی بدان تکیه کرده است، بسط استعاری معنای مرکزی واژگان و ارائه طرحواره تصویری در جهت درک مفهوم انتزاعی نهفته در حوزه معنایی واژه در بافت زبانیگفتاری است.
داشتن چنین تعامل گستردهای با دیگر علوم سبب شده است تا قابلیت انعطافپذیری به خود بگیرد و رابطه زبان انسان را با شناخت وی از جهان پیرامون بررسی و تحلیل کند؛ زيرا «زبان الگوهای اندیشه و ویژگیهای ذهن انسان را منعکس میکند» (Croft & Cruse, 2004) و از زاویه نگاه زبانشناسی شناختی «زبان یک قوه ذهنی غیر حوزهای4 و وابسته به دیگر قوای ذهنی است» (Langacker, 1987).
بنابراین با استمداد از طرحواره تصویری بهکاررفته در ارائه مفهوم ذهنی «عذاب» و تجارب عینی که در واقعیت درک شده است (به زور کشیدهشدن به طرف مکانی نامطلوب یا همان که در عامیانه میگوییم «توی عذاب انداخته خواهند شد»)، میتوان گفت مراد خداوند عزّوجلّ در این آیه از عذاب روز قیامت برای پیمانشکنان همان درد و رنج ناشی از کشیدهشدن آنها به مکانی منفور است.
لازم به ذکر است که در قرآن کریم علاوه بر این آیه در آیۀ 101 سورۀ التوبه نیز برای بیان مفهوم عذاب از ترکیب فعل «یردّون إلی» استفاده شده است.
ازاینروست که خداوند تبارک و تعالی برای بیانِ مفاهیم ذهنی چون عذاب از کمیت و کیفیت دنیایی استفاده و آن را با طرحوارۀ مقداری بیان کرده است.