چکیده:
از دیرباز و در جوامع مختلف، صاحبان هویتهای گوناگون، شیوههای متنوعی را و بهمنظور نمایش این هویتهـا در زندگی خود به کار مـیگرفتهاند. با تامل در فرهنگهـای گوناگون میتوان به حفظ، نگهداری و انتقال آنها از طرق گوناگون اشاره نمـود. در این میان، موزهها مکانهـایی معنادار برای ارائه و نمایش هویت فرهنگی هستنـد که به صورتی نمادین عمل مـیکنند. از سویی، فرهنگهای گوناگون، متاثر از نوعی جهانیشدن یکرنگکننده که آنها را تحت الشعاع قرار داده، در تکاپویی پر جنب و جوش بهمنظور تمایزبخشی میان خود و دیگری-ها افتادهاند. بنابراین و با توجه به اهمیت مقولة فرهنگ در جامعة ایرانی، این پژوهش در پی پرداختن به این موضوع در چارچوب پیشینه و ادبیات موجود در انسانشناسی و مشخصا حوزة مربوط به انسانشناسی موزه است. از این رو، مقالة حاضر با الهام از این ادبیات و با اتخاذ روش مردمنگاری، تلاشی بهمنظور فهم نقش موزهها در ارتباط بین هویت قومی و ملی (فرا قومی) با توجه به معنای تجربیات زیستة بازدیدکنندگان موزههای مورد مطالعه در شهرستانهای زابل و زاهدان میباشد. یافتههای بهدست آمده در قالب پنج مضمون عمده و یک هستة مرکزی ارائه گردیدهاند. پنج مضمون عمده عبارتند از: کسب دانش و آگاهی تاریخی، تشدید حس تعلق خاطر قومی- ملی، تقویت منزلت قومی- ملی، تقویت خودآگاهی و خودباوری قومی- ملی، و زیباییشناسی قومی- ملی. هستة مرکزی که کل روایت ارائهشده بر آن دلالت مینماید نیز، به تولید، بازتولید و بازنمایی هویت قومی- ملی در موزه ارجاع دارد.
خلاصه ماشینی:
موزه ها و پرسمان هویت : بازدید از موزه مردم شناسی زابل و موزه منطقه ای جنوب شرق ایران در زاهدان محمدعثمان حسین بر١، طیبه کوچکزایی ٢، بهروز روستاخیز چکیده از دیرباز و در جوامع مختلف ، صاحبان هویت هـای گوناگون ، شیوه های متنوعی را به منظور نمایش این هویت ها در زندگی خود به کار میگرفته اند.
بنابراین برای نگارندگان ، نکتۀ بسیارحائز اهمیت ، بر این مبنی مطرح شده که موزه ، چگونه هویت های گوناگون را نمایش / شکل میدهد؟ چگونه واقعیت از دیدگاه بازدیدکنندگان فهم پذیر میگردد و چگونه در حیات اجتماعیشان انعکاس مییابد؟ در این میان ، برداشت مشاهده گران غیربومی چه و چگونه است ؟ اهمیت پرسش های فوق برای یک پژوهش مردم شناختی، البته ناشی از نگاه این دانش اجتماعی به نهاد موزه است ؛ نهادی که در کلیت خود، تمایل همیشگی انسان ها به منظور گردآوری و نگهداری اشیاء ارزشمند را نشان میدهد.
در عین حال ، عوامل مختلفی در موزه وجود دارد که بر این فهم و تفسیر، تأثیرگذار میباشد: طراحی موزه ، نحوه چیدمان و دسته بندی اشیاء، راهنمایان موزه ، همراهان و 1- Ivan Karp & Steven Lavine 2- Eilean Hooper-Greenhill 3- Pierre Bourdieu 4- Rhiannon Mason 5- Michelle Henning 6- Martin Holbraad 7- Sharon Macdonald 8- John Howard Falk & Lynn Diane Dierking 9- Kylie Message حتی سایر بازدیدکنندگان .
مصاحبه ها نشان میدهد که بازدیدکنندگان در موزه مردم شناسی سیستان با توجه به تمدن و فرهنگ سیستان ، از طریق آثار باستانی، ما را با خوانش های دیگری از هویت قومی سیستانی مواجه میکنند که بر مبنای رابطۀ میان ماده و طبیعت تعریف میشود.